عرضه شستا، آغاز ظهور یک سهام گردن‌کلفت!

«بورس» روزهای سبزی را می‌گذراند و شاخص کل آن هر روز رکورد جدیدی را ثبت می‌کند؛ این داستانی است که در سال جدید و زیر سایه کرونا عادی شده است و عموم سرمایه گذاران بورس به سودهای چند درصدی هر روزه عادت کرده‌اند؛ اتفاقی که برخلاف روال عموم بازارهای سرمایه در شرایط تسلط ویروس کرونا است! با این حال مهم‌ترین اتفاق بورسی در سال جدید، انجام «بزرگ‌ترین عرضه اولیه تاریخ بورس» در آخرین روز کاری هفته بود. به گزارش «مردم‌سالاری آنلاین»، عرضه هشت میلیارد سهام «شستا» باعث شد حدود ۷۰۰۰ میلیارد تومان سرمایه برای خرید این سهام ( که ۱۰ درصد ارزش کل شستا را تشکیل می‌دهد) اختصاص یابد. قبل از این عرضه اما و اگرهای فراوان درباره این اتفاق تاریخی شنیده می‌شد و در دو روز نهایی که زمان این عرضه مشخص شد، بسیاری از سهام داران جزء بورس به دنبال فراهم کردن مبلغی بودند که برای خرید این سهم پیش‌بینی شده بود، ضمن اینکه تحلیل‌های ضد و نقیض درباره آینده این سهام، تردید و امیدهای توامانی در دل خریداران انداخته بود.

شستا چیست؟
شرکت سرمایه گذاری تأمین اجتماعی (شستا) یک مجموعه تخصصی در امر سرمایه‌گذاری که در سال ۱۳۶۵ به‌صورت شرکت سهامی‌خاص با سرمایه اولیه ۲۰ میلیارد ریال تأسیس شد. مالکان این شرکت در واقع بیمه شدگان و بازنشستگان سازمان تامین اجتماعی هستند که در طول دوران کاری خود هر ماه مبلغی از حقوق خویش را بابت حق بیمه به این سازمان می‌پردازند و در ازای آن، سازمان تامین اجتماعی موظف به تامین بیمه و حقوق بازنشستگی و تعهدات دیگر خویش در قبال این افراد است.
هدف اصلي شستا مديريت کارآمد منابع مالي تخصيص يافته با رويکرد سودآوري و ارزش افزوده حداکثري در بازارهاي سرمايه داخلي و خارجي از طريق فعاليت هاي توليدي، خدماتي و بازرگاني است. با این هدف بعد از 34 سال ، شستا در قابل 9 هلدینگ بزرگ و با سرمايه‌گذاري‌هاي عظيم در صنعت نفت و گاز و پتروشيمي، صنايع دارويي، صنعت سيمان، صنعت کشتی‌رانی و نفت‌کش، صنايع عمومي، صنايع معدني و فلزي، حضور در بازارهاي مالي در سطح ملي و بين‌المللي، عمران و حمل‌ونقل، انرژي، صنايع نوين و... به ابرهلدینگی بی نظیر در اقتصاد ایران تبدیل شده است؛ به طوری که در سال ۱۳۹۴ تنها به خاطر حضور چند شركت زيرمجموعه خود در بورس، سهم ١٠درصدي در بازار سرمايه داشت و به ‌ميزان بالايي مي‌توانست اين بازار مالي را تحت‌تأثير قرار دهد.
مدیریت چنین شرکت عظیمی‌همواره محل بحث بوده است و با توجه به اینکه تعیین مدیرعامل و اعضای هیات مدیره این سازمان با وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی است، در دولتهای مختلف انتصاب مدیران شستا با اما و اگرهایی همراه بوده است؛ مثلا در دولت‌هاي احمدي‌نژاد همواره اسفنديار رحيم‌‌مشايي و محمدرضا رحيمي در انتصاب مديران و اعضاي هيأت‌مديره اين صندوق نقش داشتند.

مشکلات واگذاری سهام شستا
مهمترین موضوعی که در عرضه اولیه سهام شستا پیش روی دولت بود، این واقعیت بود که علی رغم مدیریت دولتی این صندوق،مالک واقعی آن دولت نیست و لذا نمی‌تواند آن را واگذار کند. حسن روحانی همزمان با این عرضه در این باره سخن گفت و نشان داد که در این باره قبلا همه اما و اگرها رفع شده است. وی در جلسه هیات دولت گفت: « ما امروز بزرگترین عرضه سهام اولیه را در بورس داریم و این نشان آن حرکتی است که ما در دولت دوازدهم به مردم قول داده بودیم. من از روز اولی که می‌خواستم درباره وزرا برای دولت دوازدهم با مقام معظم رهبری مشورت کنم که آقا آن زمان مشهد مشرف بودند و من مشهد رفتم ... یکی از آن نکاتی که در آن جلسه ایشان تاکید کرد، گفتند تصدی‌گری دولت را کاری کن در این دولت دوازدهم، آن تصدی‌هایی که مورد نیاز نیست، دولت دیگر متصدی آن نباشد و اموال و سهام عرضه شود و در اختیار مردم قرار بگیرد ... حتی نسبت به مسأله تأمین اجتماعی و شستا که یک فردی نامه‌ای خدمت ایشان نوشته بود و گفته بود که این شستا مربوط به دولت نیست، ایشان گفت نه این هم مربوط به دولت است و باید ببرد و اینها را عرضه کند و این سهام در اختیار مردم قرار بگیرد». این سخنان روحانی اگر زودتر انجام می‌شد بخشی از دغدغه های خریداران رفع شده بود.

دغدغه‌های خریداران جزء شستا
هر خریدار سهام شستا لازم بود که مبلغی حدود هشت میلیون و ۷۰۰ هزار تومان برای دریافت سهام کنار بگذارد و معلوم است که تهیه چنین مبلغی برای عموم مردم راحت نبود. انتشار شایعاتی در این خصوص که دولت قانونا حق واگذاری سهام شستا را ندارد و ممکن است در آینده معامله آن باطل شود، بسیاری را در تهیه پول برای ثبت سفارش دچار تردید کرده بود. همچنین انتشار شایعاتی مبنی بر زیان ده بودن شستا، عرضه با قیمتی بالاتر از ارزش ذاتی سهام این صندوق و ... باعث شد که سود ده بودن خرید این سهم در عرضه اولیه مورد تشکیک واقع شود. 
توضیحات حسن روحانی نشان داد که موضوع ابطال معامله شستا در بورس منتفی است . از طرف دیگر شستا در صورت‌حساب مالی میاندوره‌ای ۹ ماهه منتهی به پایان اسفند ۹۸ خود بیش از ۳۵ هزار میلیارد ریال سود خالص شناسایی کرده که تقریبا ۸۰ درصد کل سال مالی گذشته بوده است. میزان دارایی‌های جاری و غیرجاری شستا نیز در پایان سال ۹۸، بیش از ۲۰۳ هزار میلیارد ریال گزارش شده که در مقایسه با کل سال مالی ۹۷ افتی ۱۱ درصدی داشته است.
بررسی سبدسهام بورسی و غیربورسی این شرکت نشان می‌دهد. پورتفوی سرمایه‌گذاری این شرکت از ۸۷ شرکت بورسی و ۱۰۵ شرکت غیر بورسی تشکیل شده که بر این اساس خالص ارزش دارای‌های شستا بالغ بر ۹۹٫۸ هزار میلیارد تومان و ارزش خالص هر سهم ۱۲ هزار و ۴۸۴ ریال برآورد شده است. با این حال عرضه اولیه این سهام در بورس ۸۶۰ تومان قیمت گذاری شد که تقریبا حدود ۶۹ درصد خالص ارزش دارایی‌ها بوده و همین موضوع سودآور بودن خرید این سهام را نشان می‌دهد.

به هر خریدار چند سهم شستا رسید؟
سقف ثبت سفارش شستا برای هر کد بورسی ده هزار سهم بود که هر سهم ۸۶۰ تومان قیمت داشت. از هشت میلیارد سهم،  سهمیه افراد حقیقی و حقوقی ۶ میلیارد و ۷۰۰ میلیون سهم و سهمیه صندوق های سرمایه گذاری یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون سهم بود. پس از ثبت سفارشها مشخص شد که حدود ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار کد در این عرضه مشارکت داشتند و در نهایت در عرضه اولیه شستا به هر کد ۳۶۳۷ سهم با قیمت حدود ۳ میلیون و ۱۲۸هزارتومان تخصیص یافت.

گزارش:محمدحسین روانبخش