بیل مکانیکی و سرعت بالای قطار، دو علت اصلی حادثه

گروه اقتصادی- حسین قبادیان: گزارش کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن درباره سانحه قطار مسافری مشهد – یزد منتشر شد و بر اساس آن دو عامل مهم در وقوع این سانحه از جمله انسداد مسیر حرکت قطار مسافری توسط بیل مکانیکی و تخطی از سرعت تعیین شده از سوی لوکوموتیوران موثر بوده است.اگرچه در گزارش این کمیسیون عالی رد پایی از تاثیر مستقیم شرکت راه آهن وجود ندارد اما کارشناسان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی‌سهل انگاری و ضعف مدیریتی مسئولان ارشد شرکت راه آهن را در وقوع چنین حوادث ریلی موثر میدانند.خواسته ای که افکار عمومی‌جامعه و نمایندگان آنان در خانه ملت از مقامات ارشد کشور دارند برخورد جدی و برکناری سریع مسئولان و دست اندرکاران شرکت راه آهن و مقصرین حادثه است. بر اساس این گزارش،رئیس مجمع نمایندگان استان یزد در تذکری شفاهی در جریان جلسه علنی روزگذشته مجلس شورای اسلامی‌خواستار برخورد قاطع با مقصران سانحه قطار مشهد – یزد شد.محمد صالح جوکار طی این تذکر در مجلس شورای اسلامی‌بیان کرد:این حادثه بسیار دلخراش بود و این حق زائران امام رضا (ع) نبود که با سوء مدیریت این اتفاق را تجربه کنند.وی در ادامه اظهار کرد: سهل‌انگاری، ضعف مدیریتی و ترک عمل کاملا مشهود است. وزیر راه و شهرسازی و کمیسیون بررسی سوانح ریلی که تشکیل شده است باید این موضوع با جدیت دنبال کرده و گزارش نهایی آن را به مردم و قوه قضاییه اعلام کنند. البته این کمیسیون زیرنظر راه‌آهن تشکیل شده که تعارض منافع در آن نیز وجود دارد. برخورد جدی دستگاه قضایی با مقصران این حادثه درس عبرتی برای مدیران نالایق خواهد بود. انتظار داریم کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی‌این موضوع را با جدیت دنبال کند.
گزارش کمیسیون عالی
کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن
در گزارش کمیسیون عالی سوانح راه‌آهن آمده است: «این کمیسیون از لحظه وقوع سانحه تاکنون، ضمن حضور در محل سانحه، نسبت به بررسی شواهد و قرائن میدانی و مستندات مربوطه از جمله مکالمات ضبط شده مامورین، وقایع ثبت شده در سیستم‌های علائم الکتریکی، رکوردهای ثبت داده در لکوموتیو و ایستگاه‌ها و همچنین تحقیق از مامورین ذیربط اقدام کرده است.
پس از برگزاری جلسات، ضمن مداقه و اعمال حساسیت بایسته در علل و عوامل وقوع سانحه، گزارش اولیه سانحه خروج از خط قطار مسافری در بلاک عباس آباد - زیرو را به شرح ذیل منتشر می‌نماید:به منظور عملیات بهسازی و تعویض تراورس در بلاک عباس آباد - ریزو (خط گرم) با توجه به شرایط ترافیکی و آب و هوای گرم منطقه، برنامه ریزی گردید، انجام عملیات در طول شب از ساعت ۰۰:۰۰ الی ۵:۰۰ صبح مطابق دستورالعمل‌های مربوطه توسط شرکت نگهداری خط و از محل قرارداد نگهداری خط انجام گیرد.مقرر شده بود به منظور تسهیل در امور سیر و حرکت قطارها، عملیات قبول و اعزام قطارها در ایستگاه‌های عباس آباد و ریزو با استقرار متصدی ترافیک و به صورت محلی انجام گردد و یک نفر متصدی ترافیک نیز برای دایر کردن ایستگاه موقت در محل عملیات بهسازی مستقر شود.قطار مسافری ۶۸۱۱ مشهد - یزد که در ساعت ۱۹ و ۲۰ دقیقه تاریخ ۱۷ خرداد ۱۴۰۱ از مشهد حرکت نموده بود در ساعت ۳ و ۲۵ دقیقه تاریخ ۱۸ خرداد ۱۴۰۱ به ایستگاه طبس وارد و مطابق برنامه، مامورین راهبر و رئیس قطار تعویض و قطار با دریافت حکم احتیاط در ساعت ۳ و ۳۵ دقیقه به مقصد یزد حرکت می‌نماید.در ساعت ۴ و ۲۵ دقیقه سرپرست کارگاه بهسازی خاتمه عملیات بهسازی را تلفنگراماً به کنترل و ایستگاه عباس آباد از طریق ایستگاه ریزو اعلام و با برچیده شدن ایستگاه موقت، بلاک فوق جهت تردد وسایط نقلیه ریلی آزاد می‌گردد.در ساعت ۴ و ۳۰ دقیقه اولین وسیله نقلیه ریلی با از ایستگاه عباس‌آباد با سیستم علائم الکتریکی به ایستگاه ریزو اعزام می‌شود.
پس از ورود لکوموتیو ۱۶۹ به ایستگاه ریزو، در ساعت ۵ و ۵ دقیقه قطار مسافری مشهد - یزد با اتمام فریضه نماز صبح در ایستگاه عباس آباد و اعلام آمادگی رئیس قطار با سیستم علائم الکتریکی به سمت ایستگاه ریزو اعزام می‌گردد.هنگام سیر قطار مسافری در بلاک عباس آباد - ریزو، سرپرست عملیات خط در محل بهسازی بدون انجام هرگونه هماهنگی قبلی با کنترل و ایستگاههای طرفین و به منظور انجام تعمیرات بیل مکانیکی (جای گذاری زنجیر چرخ) دستور قرار دادن بوم بیل مکانیکی در داخل خط را به راننده بیل مکانیکی داده و بوم بیل مکانیکی علی رغم اشغالی بلاک و نزدیک شدن مسافری، در داخل خط قرار می‌گیرد که در حین انجام تعمیرات بیل، قطار مسافری به منطقه تقلیل سرعت ۱۵ کیلومتر بر ساعت که در حکم احتیاط صادره توسط ایستگاه تشکیلاتی طبس، ثبت و به رویت و امضای رئیس قطار و لکوموتیوران رسیده است نزدیک می‌شود، ضمناً محل مربوطه نیز به تابلوهای هشداری (۳۰ و ۱۵) مطابق مقررات عمومی‌سیر و حرکت تجهیز بوده است. با عبور از قوس و ترانشه محل تقلیل سرعت(شعاع قوس ۲۰۰۰ متر) و مشاهده بیل مکانیکی در داخل خط، لکوموتیوران اقدام به نواختن سوت اخطار ممتد و ترمز سریع می‌نماید، لیکن به لحاظ نزدیک بودن فاصله، قسمت فوقانی لکوموتیو با بوم بیل مکانیکی که در حال چرخش برای خارج شدن از روی خط بوده است، برخورد و منجر به واژگون شدن بیل مکانیکی گردیده و با سالن‌های قطار برخورد می‌نماید که به دلیل سرعت غیرمجاز قطار و ناپایدار بودن خط در محل، سالن های دوم و سوم و چهارم واژگون و سالن های ۵ الی ۸ نیز از خط خارج و قطار پس از طی مسافت حدود ۲۲۰ متر از محل برخورد متوقف می‌گردد.بر اساس بررسی‌های انجام گرفته تاکنون، دو علت مهم در وقوع این سانحه، انسداد مسیر حرکت قطار مسافری توسط بیل مکانیکی (پس از اتمام عملیات و اعلام آزادسازی مسیر تردد قطار از سوی سرپرست عملیات بهسازی) و همچنین تخطی از سرعت مقرره و تعیین شده مطابق حکم احتیاط می‌باشد.ضمناً شناسایی سایر علل و عوامل موثر در وقوع این سانحه در دست بررسی بوده که پس از تحقیقات بیشتر، نتایج متعاقباً به استحضار خواهد رسید.»
راه‌آهن سهل‌انگاری کرده است
روزگذشته رئیس کمیسیون عمران مجلس پس انتشار گزارش کمیسیون عالی سوانح راه آهن در خصوص سهل انگاریهای انجام شده در وقوع این حادثه دلخراش اظهار داشت: اگر یک مورد خرابکاری یا سانحه‌ای داشته باشیم یا اتفاقی در مسیر ریلی رخ دهد، هیچ سیستم هوشمندی در طول شبکه نمی‌تواند این مانع را مشاهده و گزارش دهد تا جلوی آن گرفته شود.محمدرضا رضایی کوچی در گفت‌وگو با ایلنا درباره افزایش و رواج سوانح زیرساختی در کشور اظهار داشت: به نظر می‌آید باید کیفیت حوزه‌های زیرساخت‌ها را ارتقا دهیم نمونه آن در ساخت و ساز‌ها است که ساختار داریم یعنی به لحاظ قانون مشکلی نداریم. در حوزه زیرساخت‌ها اما به نظر می‌رسد که سهل انگاری‌ها افزایش پیدا کرده و در عین حال نظارت‌ها کم شده است و شاید افراد گمان می‌کنند اگر تخلفی کنند برخوردی با آنها نخواهد شد.وی با اشاره به وقوع سانحه قطار مشهد-یزد گفت: از محل سانحه قطار مشهد- یزد بازدیدی داشتم و موضوع کاملا مشخص است بخشی از دلیل وقوع این سانحه به پیمانکار، بخشی دیگر به لوکوموتیو ران و بخشی از دلایل وقوع این سانحه تلخ به شرکت راه آهن جمهوری اسلامی‌ایران برمی‌گردد. با وجود اینکه وظایف همه مشخص بوده اما مجموعه‌ای از عوامل منجر به این سانحه شده است.رئیس کمیسیون عمران مجلس ادامه داد: وظیفه پیمانکار در بهسازی آن منطقه کاملا مشخص بوده، وظایف راه آهن کاملا مشخص بوده و تمام این عوامل در بروز این سانحه دخیل بودند و اینکه هر یک چه سهمی‌داشتند تعیین خواهد شد.وی افزود: در این حوزه‌ها شاهد وجود سهل‌انگاری‌هایی هستیم و در راه‌آهن سهل‌انگاری صورت گرفته‌ است. در یک شبکه طولانی ریل هیچ سیستم هوشمندی مسیر را کنترل نمی‌کند. قطاری در این مسیر در حال عبور است؛ موضوع اول این است که چرا لکوموتیو ران باید این اجازه را داشته باشد که در سرعت مجاز و تعیین شده 30 کیلومتر بر ساعت ، 120 کیلومتر سرعت داشته و هیچ کسی هم این موضوع را کنترل نمی‌کند.رضایی کوچی تاکید کرد: اصلا اگر یک مورد خرابکاری داشته باشیم و کسی بخواهد به صورت عمدی در منطقه‌ای از راه آهن مانع ایجاد و خرابکاری کند چرا هیچ سیستم هوشمندی در طول شبکه نمی‌تواند این مانع را مشاهده و گزارش دهد تا جلوی آن گرفته شود.رئیس کمیسون عمران گفت: چرا لکوموتیو ران با هر سرعتی که می‌خواهد می‌تواند در حرکت باشد و هیچ دستگاهی آن را کنترل نمی‌کند و اساسا دیده نمی‌شود که چرا در یک دستگاه و مجموعه متمرکز عملکردها مانیتور نمی‌شوند که موارد غیرمجاز کنترل شود. تمام این موضوعات نشان می‌دهد که ایرادات اساسی به عملکرد راه آهن وارد است.
ناظر راه آهن بر عملکرد پیمانکار چه جایگاهی دارد، پیمانکاری که قرارداد آن برای سه دوره تمدید شده‌ است.وی درباره ادعاها مبنی بر اعتیاد راننده بیل مکانیکی اظهار داشت: اصلا فرض بر اینکه راننده بیل مکانیکی معتاد است اساسا چه کسی صلاحیت این افراد را کنترل می‌کند؟ اعتیاد راننده بیل مکانیکی تنها یک جزء از موضوع است و تمام ایرادات به آن بر‌نمی‌گردد معتقدم مجموعه‌ای از ایرادات و نواقص و عدم نظارت در راه آهن وجود دارد که منجر به این نتایج شده‌ است. افراد به راحتی اعلام می‌کنند که در این سانحه راننده بیل مکانیکی مقصر بوده و تمام. اما این گونه نیست و مجموعه‌ای از نواقص و ایرادات ساختاری دلیل وقوع این سانحه بوده است.
رضایی کوچی با تاکید بر اینکه حتما مجلس به موضوع سانحه ریلی طبس ورود می‌کند، گفت: مجلس در چند روز پیش تعطیل بوده وگرنه به طور قطع در این باره حساسیت نشان می‌دهد و حتما باید با افراد خاطی برخورد شود و قطعا مجلس سکوت نخواهد کرد همانطور که در مقطع وقوع سانحه قطار مشهد- تبریز مدیرعامل راه آهن عزل شد و حتما در این مقطع هم حساسیت و مواضع خود را نشان می‌دهیم.وی با اشاره به تعارض منافع در کمیسیون‌ها و تیم‌های بررسی سوانح در وزارت راه و شهرسازی اظهار داشت: اساسا انتقاد به تیم بررسی سوانح است، اعضای تیمی‌که سانحه را پیگیری می‌کنند را خود راه آهن و وزارت راه و شهرسازی انتخاب می‌کند و این تعارض منافع ایجاد می‌کند و این ساختار باید اصلاح شود و به معنای واقعی باید از تیم‌های مستقل از این مجموعه‌ها دلایل وقوع سوانح را پیگیری کنند.


تصمیم‌گیری درباره عزل یا استعفای مدیرعامل راه‌آهن طی چند روز آینده

وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه قیمت تمام شده نهضت ملی مسکن قابل پیش‌بینی نیست ، گفت: تا چند روز آینده در رابطه با عزل یا استعفای مدیرعامل راه‌آهن تصمیم‌گیری می‌شود.رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی در حاشیه آغاز ساخت 19 هزار و 480 واحد نهضت ملی مسکن در چیتگر در رابطه با حادثه قطار مشهد - طبس نیز تصریح کرد: تا چند روز آینده و پس از گزارش کمیسیون عالی سوانح، در خصوص عزل یا استعفای مدیر عامل راه‌آهن تصمیم‌گیری خواهیم کرد. رستم قاسمی‌در جمع خبرنگاران درباره اینکه در مورد مشابه سانحه ریلی در دولت گذشته مدیرعامل راه آهن استعفا داد، چرا این رفتار از راه آهن دیده نمی‌شود، گفت: هنوز گزارش نهایی از دلایل سانحه قطار مشهد - یزد اعلام نشده است و باید موضوع به صورت دقیق بررسی شود.وی ادامه داد: پس از اعلام گزارش نهایی کمسیون سوانح عالی درباره دلایل این سانحه درباره عزل یا استعفای مدیرعامل راه آهن تصمیم می‌گیریم.به گفته وزیر راه و شهرسازی،‌ براساس نتیجه گزارش و متناسب با آن تصمیمات لازم اخذ خواهد شد.