ایرانیان همچنان چشم انتظار دریافت غرامت جنگی از عراق

گروه سیاسی - خاطره میرزا: جنگ هشت ساله ایران و عراق، سرانجام سی و چهار سال پیش در چنین روزی، با پذیرش قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد توسط ایران به پایان رسید؛ قطعنامه ای که پس از صدور هفت قطعنامه ای که مورد پذیرش طرفین قرار نگرفته بود، یک سال قبل از آن، ۲۹ تیر ۶۶ صادر شده بود اما یک سال طول کشید تا ایران آن را بپذیرد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،امام خمینی(ره) پذیرش قطعنامه را به نوشیدن جام زهر تعبیر کردند که این سخن در تاریخ ماندگار شد. در آن زمان یک دسته از مسئولان موافق ادامه جنگ بودند که محسن رضایی فرمانده وقت سپاه از آن دسته بود. اما بخشی دیگر از مسئولان، تجهیزات و منابع مالی را برای ادامه جنگ کافی نمی‌دانستند.
عیسی جعفری خادم امام در بخشی از کتاب خاطرات خود که با عنوان «عیسای روح‌ الله» توسط موسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده حال و هوای بیت امام در شب پذیرش قطعنامه را اینگونه شرح می‌دهد: «برخی نزدیکان امام در اواخر جنگ در پی قبولاندن قطعنامه پایان جنگ به امام بودند، نهایتا متنی را آماده و به دفتر امام تحویل دادند. خیلی‌ها می‌‌خواستند بروند و کاغذ را خدمت امام بدهند اما جرات نمی‌‌کردند. متن تحویل آسید هاشم [رسولی] محلاتی شده بود اما ایشان نتوانسته بود کسی را راضی کند که متن را به امام بدهد.
به هر کدام از دفتری‌‌ها هم که می‌گویند این را ببرید و به امام بدهید قبول نمی‌کنند. ساعت چهار بعد از ظهر بود که آقای موسوی به من زنگ زد و گفت این را ببر به امام بده و اصلا هم چیزی نگو! چون کاغذ باز بود و متن کوتاه ، نگاهی به آن انداختم کلیت این بود که ما دیگر تجهیزات جنگی نداریم و نمی‌توانیم با دشمن مقابله کنیم و از شما می‌‌خواهیم که این قطعنامه را قبول کنید. متن را گرفتم و به امام دادم.
یادم نیست امضای چه کسی پای آن بود اما به یاد دارم چه کسی بیشتر پیگیر آن بود. همان شب دو بعد از نصف شب حاج احمد مرا خواست گفت: امام با ناراحتی قطعنامه را قبول کرده‌اند.
وقتی که رفتم امام با درد دل حرف‌هایی زد از جمله مطالبی که یادم هست این بود که گفتند : «حاجی آن‌هایی که شهید شدند به لقاءالله پیوستند خوشا بحالشان. آن‌هایی هم که اسیر شدند ان شاءالله آزاد می‌‌شوند به موطنشان بر می‌گردند. آن‌هایی هم که جانبازند خدا ان شاءالله کمکشان کند و خدا شفایشان بدهد.» بعد از درد دل و بیان اینکه امام با چه ناراحتی قطعنامه را پذیرفته ‌اند، من با حاج احمد آقا نیمه شب چند ساعت تمام گریه کردیم.»
در قطعنامه ۵۹۸ به تشکیل هیاتی به منظور تعیین و معرفی متجاوز، تاکید شده بود.
سه سال بعد، در سال ۱۳۷۰، هیأتی از سوی دبیرکل وقت سازمان ملل، خاویر پرز دکوئیار، به تهران آمد تا خسارتهای وارد بر ایران را برآورد کند. در گزارش این هیأت، خسارات مستقیم به ایران ۹۷ میلیارد دلار برآورد شده بود که یک‌دهم خسارات ۱۰۰۰ میلیارد دلاری بود که کارشناسان و مسئولان وقت کشورمان تخمین زده بودند. هرچند همین خسارت جنگی نیز هیچگاه به ایران پرداخت نشد و همواره عدم جدیت مسئولان برای دریافت غرامت از عراق، مورد انتقاد قرار گرفته است.
در گزارش سازمان ملل، که دبیرکل این سازمان به اعضای شورای امنیت ارائه کرد، آمده بود: «در ۲۴ استان ایران، پنج استان صحنه نبرد بود و ۱۱ استان دیگر هدف حمله‌های هوایی و موشکی مکرر قرار گرفت. این ۱۶ استان، دوسوم جمعیت ۵۰ میلیونی کشور را در خود جای می‌داد. طبق اظهارات مقامات ایرانی، بیش از ۵۰ شهر و شهرستان و نزدیک به ۴۰۰۰ روستا در این جنگ به میزان مختلف متحمل خسارت شدند و تعداد بسیاری نیز با خاک یکسان شده‌اند. در مجموع، کل واحدهای مسکونی که بنا به گزارش‌ها در جنگ تخریب شد، بیش از ۱۳ هزار واحد بود و ۱۹۰ هزار واحد نیز به شدت خسارت دید. هیات سازمان ملل تعداد قابل ملاحظه‌ای از این محل‌ها را مورد بازدید قرار داد و خسارات وارده را تایید کرد.
این جنگ در تخریب مناطق مسکونی و غیر نظامی تاثیر مستقیم و اسفباری داشت. به علاوه، در حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار نفر نیز مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شدند.»
این گزارش به تاثیر جنگ هشت ساله در کاهش تولید ناخالص ملی ایران هم اشاره کرده بود: «تولید ناخالص ملی به قیمتهای ثابت از ۳۱۲۷ میلیارد ریال در سال ۱۹۷۹ به ۲۸۴۳ میلیارد ریال در سال ۱۹۸۸و به ۲۰۴۸ میلیارد ریال در سال ۱۹۸۸ کاهش یافت؛ یعنی ۳۰ درصد سقوط کرد. همچنین در سرمایه‌گذاریها کاهش چشم‌گیری ایجاد شده است؛ یعنی از ۵۷۵ میلیارد ریال در سال ۱۹۷۹ به ۲۹۴ میلیارد ریال در سال ۱۹۸۸ (به قیمتهای ثابت) رسید.»
در این گزارش تایید شده بود که ۸۰۰ واحد صنایع کوچک و بزرگ به طور جدی آسیب دیده بودند و آسیبهایی گسترده ای بر دیگر بخشهای صنعتی، کشاورزی، نفتی، ترابری، میراث فرهنگی و ... ایران وارد شده بود. حمله به نیروگاه‌ها و همچنین زیرساخت‌های بندری و نفتی کشور نیز بسیار گسترده بود بطوریکه بیش از ۷۵ درصد سازه‌های نفتی جزیره خارک از میان رفت. زیان عدم تولید ناشی از آسیب به پالایشگاه آبادان به عنوان بزرگترین پالایشگاه ایران در هشت سال، بیش از ۷۰۰ میلیون بشکه به ارزش تقریبی ۲۷ میلیارد دلار بود.
بیش از ۸۰۰ فروند کشتی کوچک و متوسط و ۷۰ فروند کشتی بزرگ ایران در جنگ از بین رفتند. حتی خسارات به بخش کشاورزی نیز سهمیگن بود بطوریکه گفته شده شمار درختان نخل از میان‌رفته در استان خوزستان بیش از هفت میلیون درخت بارور بوده که برابر ۱۵۵ هزار تن تولید خرما در سال است.
اما شاید مهمترین آسیب جنگ تحمیلی، به نیروی انسانی جوان کشور بود. بر اساس تحقیقی که جعفر شیرعلی نیا پژوهشگر جنگ انجام داده است، تعداد شهدای جنگ تحمیلی که پرونده آنها در بنیاد شهید به ثبت رسیده 217 هزار و 489 نفر هستند که 155 هزار و 505 نفر زیر 25 سال بودند. به عبارت دیگر، از هر سه نفر ایرانی که در جنگ با عراق به شهادت رسیدند 2 نفر کمتر از 25 سال داشتند. بیش از 42 درصد از شهدای جنگ تحمیلی، بین 16 تا 20 ساله بودند و 29 درصد نیز سنی بین 21 تا 25 سال داشتند.
با وجود آنکه مسئولان جمهوری اسلامی چه پیش از پایان جنگ و چه پس از پایان آن بارها اعلام کرده بودند خسارات ناشی از جنگ را از عراق می‌گیرند اما این اتفاق هیچگاه رخ نداد.
در دوران صدام، ایران موفقیتی در دریافت غرامت جنگ نداشت و پس از صدام نیز، روابط نزدیک دو حکومت ایران و عراق موجب چشم پوشی ایران از این خسارتها شد.
اکبر هاشمی رفسنجانی نوزدهم تیرماه 1361 در نماز جمعه تهران گفته بود: «دست عراق را می‌شکنیم و خسارات و مخارج جنگ را از حلقومشان بیرون می‌کشیم.» او همچنین گفته بود: «شهرهایی را که خراب شده با پول‌های نفت عراق می‌سازیم.» حالا عراق با پول نفت حاصل از افزایش صادرات نفت این کشور ساخته می‌شود اما ما به خاطر تحریم، حتی نمی‌توانیم نفت خود را به میزان موردنیاز بفروشیم تا با پول نفت خودمان، کشورمان را بسازیم! حتی کویت هم بابت حمله عراق که کمتر یک ماه طول کشید 50 میلیارد دلار از عراق غرامت
گرفت و ما نگرفتیم.