وعده بر زمين مانده متناسب‌سازي حقوق کارگران با تورم

گروه اقتصادي - فخري السادات مسچي: روز جهاني کارگر، امروز در شرايطي گرامي داشته مي شود که بسياري از کارگران در وضعيت معيشتي خوبي به سر نمي برند. افزايش حداقلي حقوق و دستمزد در سال جاري که حتي نيمي از رشد قيمتها بر اثر تورم را هم پوش نمي دهد، گام ديگري در جهت افزايش فقر و محروميت در بين قشر زحمتکش کارگري بود. در چنين شرايطي، گراميداشت روز کارگر صرفا با گفتار است و نه عمل!
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،در آستانه روز کارگر امسال، تعدادي از کارگران بويژه کارگران پروژه‌اي در اعتراض به وضعيت حقوق و دستمزد دست به اعتراض و اعتصاب زدند اما پاسخ قانع کننده اي دريافت نکردند. اين اعتراضات در سالهاي اخير در مقاطع مختلف زماني تکرار شده؛اعتراضاتي که گاه جرقه آن از واگذاري کارخانجات باسابقه دولتي به نام خصوصي سازي اما در عمل، با هدف اختصاصي سازي و تعديل گسترده نيروها يا اخراج دسته جمعي آنها صورت گرفته يا به دليل تعطيلي کارخانجات يا مشکلات حقوق و دستمزد. بازداشت فعالان صنفي کارگري هم در يک سال اخير ادامه داشته و اعتراضاتي که عموما صنفي بوده، گاه با سوءتدبير برخي مسئولان و گاه با تبليغات رسانه‌هاي فارسي زبان خارج از کشور، سياسي جلوه داده شده و در اين ميان، کارگراني قرباني اصلي بوده اند که هدفشان بهبود وضعيت معيشتي و اقتصادي و ارتقاي منزلت شغلي شان بوده اما در عمل، به جز برخوردهاي مايوس کننده و عدم رسيدگي به وضعيت شغلي و حقوقي آنها در اغلب مواقع، حاصلي نديده‌اند.
بخشي از اين اعتراضات و تبديل شدن کارگراني که صرفا به دنبال احقاق حقوق خود بودند به کارگراني که به دليل پايمال شدن حقوق خود، معترض مي شوند در فيلم سينمايي پرحاشيه برادران ليلا هم به نمايش درآمده است.دستمزد کارگران در سال جاري در شرايطي حداقل 7 و نيم ميليون تومان در نظر گرفته شده که برخي تحليل‌‌‌ها با اشاره به فشار تورم، خط فقر در کشور را حدود 30ميليون تومان براي هر خانوار برآورد کرده‌‌‌اند. البته براساس آمار رسمي، خط فقر در سال 1401 به طور متوسط در کل کشور براي هر نفر معادل 2ميليون و 850هزار تومان بوده است که براي خانوار چهارنفره حدود 7ميليون و 700تومان مي‌شود. البته اين عدد براي ساکنان تهران بالاتر است و براي خانوارهاي اين شهر که 4نفر هستند، حدود 14ميليون و 700‌هزار تومان در نظر گرفته شده است. طبيعتا خط فقر در سال جاري بيشتر هم مي شود و کارگري که حتي يک خانواده سه نفره هم دارد، با دو شغل ثابت هم نيم تواند هزينه‌هاي حداقلي زندگي خود را تامين کند. با گذشت بيش از يک سال و نيم از روي کار آمدن دولت ابراهيم رئيسي، وعده‌هاي او براي بهبود وضعيت معيشتي کارگران در حد همان وعده و شعار باقي مانده است.
رئيسي که در خرداد 1400 گفته بود حقوق کارگران بايد با تورم متناسب‌سازي شود، حتي روي همين وعده هم نتوانسته بماند و امسال افزايش حقوق کارگران به مراتب کمتر از تورم بوده است. حتي اگر حقوق کارگران به اندازه تورم در نظر گرفته مي شد، رشد تورم به حدي است که تا شش ماه ديگر حقوق اول سال هم پاسخگوي نياز کارگران نخواهد بود؛ چه برسد به امسال که افزايش حقوق کارگران (و البته کارمندان و بازنشستگان) از نصف تورم هم کمتر است! وعده‌هاي بزرگ رئيسي در مورد کارگران، همچون اغلب وعده‌هاي او عملي نشده است.
روز کارگر از کجا آمد؟
اين روز، يادمانِ اعتراضات منسجم کارگران آمريکايي است که براي نخستين‌بار در روز اول مه 1886 فراخوان اعتصاب سراسري دادند. خواست آن‌ها روزي 8 ساعت کار به جاي 14 ساعت بود. کارگران در گوشه و کنار اين آمريکا دست به تظاهرات زدند و در 1200 کارخانه و کارگاه، اعتصاب صورت گرفت. شمار کارگران معترض به ويژه در شيکاگو بيش از ديگر شهرها و نزديک به 90 هزار تن بود. اين اعتراضات چند روز ادامه داشت. سه روز بعد، تظارات در شيکاگو به خشونت انجاميد و بر اثر يک انفجار، يک مامور پليس کشته شد و تعدادي زخمي شدند. تعداد زيادي نيز بازداشت شدند که منجر به صدور حکم اعدام براي پنج نفر از آنها شد. البته دو دهه طول کشيد تا پس از چندين تظاهرات در سالگردهاي بعدي اين رخداد، سرانجام روز اول مي به عنوان روز کارگر نامگذاري شود.
روز کارگر در ايران
روز کارگر از سالها پيش در ايران، همين يازدهم ارديبهشت بود. در ايران، نخستين مراسم روز جهاني کارگر در سال 1921 (1300 خورشيدي) و به ابتکار يک تشکل چپگرا به نام «شوراي مرکزي فدراسيون سنديکاي کارگري» و در حالي برگزار شد که شمار کارگران شاغل در واحدهاي نوين توليدي، به استثناي صنعت نفت ايران، بسيار کم بود و عمدتاً به کارگران واحدهاي کوچکي مانند چاپخانه‌ها، کارگاه‌هاي توليدي، و کارکنان بخش دولتي محدود مي‌شد.
فعاليتهاي سنديکاهاي کارگران و اعتراضات کارگري بويژه در روز کارگر تا پايان دولت محمد مصدق ادامه داشت اما پس از کودتاي 28 مرداد تا زمان پيروزي انقلاب اسلامي، محدوديتهايي براي اين اعتراضات ايجاد شد و حتي روز کارگر در ايران تغيير کرد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي، از آنجا که تفکرات مارکسيستي و طرفداري از طبقه کارگر، از مهمترين شعارها و آرمانهاي آن دوران در ايران و کشورهاي ديگر بود، روز کارگر بيش از سالهاي قبل از پيروزي انقلاب اسلامي جشن گرفته مي شد. اما با گذشت چند سال روز کارگر کمرنگتر شد و حتي کار به جايي رسيد که تجمعات کارگري در اين روز هم به رسميت شناخته نشد.از آغاز گراميداشت روز کارگر در ايران، گاه بزرگداشت اين روز با خشونت و برخورد پليس همراه مي شد که بارزترين نمونه آن روز 11 ارديبهشت 1325 بود که تظاهرات کارگران در کرمانشاه مورد حمله پليس قرار گرفت و در اين تظاهرات 14 کارگر کشته و 120 کارگر زخمي شدند. اين کارگران نخستين جانباختگان 1 مه در ايران هستند.
روز کارگر براي کارگران تعطيل رسمي است!
براساس قانون کار، يازده ارديبهشت (روز جهاني کارگر) تعطيل رسمي‌ست؛ بر اساس ماده 63 قانون کار، علاوه‌بر تعطيلات رسمي کشور، اول ماه مي روز جهاني کارگر نيز جزو تعطيلات رسمي کارگران به حساب مي‌آيد. به اين ترتيب کارگران براي اشتغال در روز کارگر، دستمزد بيشتري تحت عنوان اضافه کاري روز کارگر دريافت خواهند نمود. نکته اينجاست که تعطيلي روز کارگر صرفا براي افراد مشمول قانون کار است؛ به همين دليل در تقويم رسمي کشور به صورت تعطيل رسمي اعلام نشده است. اگر کارگري در روز 11 ارديبهشت در محل کار حاضر نشود، به عنوان غيبت يا ترک کار تلقي نخواهد شد. بر اساس ماده 51 قانون کار، دستمزد هر ساعت اضافه کاري، 40 درصد بيشتر از دستمزد هر ساعت کار عادي محاسبه مي‌شود. از اين رو با توجه به تعطيلي روز کارگر براي کارگران، دستمزد اشتغال به کار آنان در اين روز، تعطيل کاري محسوب شده و براي هر ساعت کارکرد، 40 درصد اضافه بر ساعات کار عادي، دستمزد پرداخت مي‌شود.