مارگارت تاچر، از دیدار با محمدرضا پهلوی در تهران تا نامه به امام خمینی(ره)

مارگارت تاچر، نخست وزیر خوش پوش بریتانیا که این عادت خود را تا پایان عمر حفظ کرد، لقب بانوی آهنین را به راحتی کسب نکرده بود.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، تاچر که به دلیل ضدیت با بلوک شرق، بانوی آهنین لقب گرفته بود، در طول دوران زمامداری خود در بریتانیا نه تنها با مشکلات فراوان داخلی بویژه در حوزه اقتصادی مواجه بود، بلکه در عرصه بین المللی هم چالشهای فراوانی داشت؛ چالشهایی که بخش مهمی از آن را مسایل مربوط به ایران به خود اختصاص می داد. اما تاچر در هر دو عرصه به گونه ای عمل کرد که سطح کشور بریتانیا را پس از یک دوره رکود، بار دیگر در عرصه بین الملل ارتقا داد؛ هر چند که در مورد روابط با جمهوری اسلامی ایران هیچگاه نتوانست عملکرد مطلوبی داشته باشد و دو کشور در زمان نخست وزیری بریتانیا روابط تیره ای داشتند.
ایران، مهمترین چالش تاچر در عرصه بین الملل
تاچر اگرچه در اواخر دوران نخست وزیری خود می کوشید تا بین ایران و عراق صلح برقرار کند، اما مدتها پیش از آغاز جنگ ایران و عراق، او با ایران دچار چالش شده بود. به فاصله ۱۰ روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، دولت جیمز کالاهان ـ نخست‌وزیر وقت انگلستان ـ توسط وزیر خارجه خود «دیوید اوئن»، دولت موقت مهندس مهدی بازرگان را به رسمیت شناخت ولی ۲ ماه پس از این شناسائی در اردیبهشت سال ۱۳۵۸ مارگارت تاچر نخست‌وزیر جدید انگلیس اعلام کرد کشورش در باب شناسائی سیاسی ایران تجدید نظر خواهد کرد. این امر با توجه به روابط خوب تاچر با حکومت پهلوی، چندان غیرمنتظره نبود. با تسخیر سفارت آمریکا در تهران تاچر موافقت کشورش را با پیشنهاد بعضی مقامات امریکایی مبنی بر لزوم حمله نظامی به ایران در پاسخ به تصرف سفارت امریکا در تهران اعلام کرد. به همین دلیل در فروردین ۱۳۵۹ از درخواست امریکا برای پیوستن به تحریم اقتصادی ایران و در اردیبهشت ۱۳۵۹ از مداخله نظامی امریکا در طبس حمایت کرد. چند روز پس از این حمله، سفارت ایران در لندن هدف حمله تروریستی قرار گرفت و سبب کشته شدن ۲ دیپلمات ایرانی به نامهای لواسانی و صمدزاده گردید. تنشها بین ایران و بریتانیا همچنان شدت می گرفت که در پی مرگ محمدرضا پهلوی در ۱۳۵۹ وزارت خارجه انگلیس بیانیه‌ای حاوی اظهار تأسف نخست‌وزیر و کابینه این کشور انتشار داد. پس از آغاز جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران هم مواضع انگلیس نسبت به ایران تغییر نکرد و تنشها هم ادامه یافت؛ بطوریکه در سال ۱۳۶۰ کنسولگری ایران در منچستر و دفتر هواپیمایی ایران در لندن سه بار مورد حمله و اشغال قرار گرفتند. در خرداد ۱۳۶۳ دولت تاچر ۵ دیپلمات ایرانی را از انگلستان اخراج کرد که با عکس‌العمل متقابل ایران مواجه شد.
در جریان حمله رژیم بعثی عراق به ایران دولت تاچر اعلام بی طرفی کرد. اما طبق اسناد منتشر شده از مرکز اسناد ملی انگلیس، دولت مارگارت تاچر در اواخر سال ۱۹۸۰ تا اوایل ۱۹۸۱ ، علاوه بر فروش تسلیحات نظامی، برای عراق پایگاه نظامی دریایی و هوایی ایجاد کرده بود. این اقدام انگلستان در حالی صورت گرفت که این کشور قطعنامه شورای امنیت را درباره ضرورت خودداری از هر اقدامی که به تنش بیشتر و گسترش جنگ می انجامد، امضا کرده بود. بر اساس این اسناد ، فهرست سلاح هایی که دولت تاچر فروش آن را به رژیم صدام پیشنهاد کرده بود ، شامل ۷۸ نوع تجهیزات نظامی از جمله خودروهای لندرور ، خودروهای نجات ، انواع رادار، لوازم یدکی انواع تانک است، که البته همه آنها به فروش نرفت. توماس ترنشاد وزیر مشاور دولت در امور خارجه، سال ۱۹۸۱ در نامه ای محرمانه نوشته است که " قراردادهای دفاعی به ارزش بیش از ۱۵۰ میلیون لیره استرلینگ با عراق در شش ماه اخیر امضا شده است، که از جمله آنها قراردادی به ارزش ۳۴ میلیون لیره برای تحویل خودروهای زرهی بمنظور نجات و تخلیه نیروها از میدان جنگ است، که از طریق اردن در اختیار عراق قرار می گیرد". در نامه ترنشاد آمده است که " دیدار با صدام حسین گامی مهم در راه برقراری روابط کاری با عراق برای تحقق منافع تجاری زیاد در زمینه های تجاری و سیاسی است". تاچر با نوشتن یادداشتی بر این نامه ، از پیشرفت در روابط عراق و انگلیس ، ابراز خرسندی کرد. انتشار کتاب «آیات شیطانی» توسط سلمان رشدی و حمایت دولت تاچر از این اقدام و سپس فتوای امام خمینی (ره) مبنی بر مهدورالدم بودن نویسنده کتاب، تنش بزرگی در روابط ایران و انگلیس به وجود آورد. پس از آن با مصوبه مجلس شورای اسلامی ایران در شانزدهم اردیبهشت ۱۳۶۸ روابط دو کشور به طور کامل قطع شد. در این سال علی‌رغم اظهارات داگلاس هرد وزیر امور خارجه وقت انگلیس مبنی بر بهبود روابط دو کشور، تاچر ایران را کشوری تروریست معرفی کرد. در همین سال تعداد ۲۴۸ نفر از نمایندگان مجلس عوام انگلیس طی بیانیه‌ای خواستار اخراج ایران از سازمان ملل و جایگزینی نماینده سازمان منافقین در آن سازمان شدند. اما پس از ۱۳۶۸ روابط دو کشور به سمت تشنج‌زدایی پیش رفت. به دنبال پوزش مقامات انگلیسی و اعتراف آنها مبنی بر احترام به دین اسلام، با مجوز شورای عالی امنیت ملی طی اعلامیه‌ای وزارت امور خارجه در مهر ۱۳۶۹ برقراری روابط سیاسی دو کشور را اعلام کرد.
سند تاریخی درباره نامه تاچر به امام خمینی (ره)
اسناد تاریخی که سه سال پیش در انگلیس منتشر شد محدودیت‌های تلاش‌های تاچر برای تحمیل خود به صحنه جهان را نشان داد. این اسناد فاش کردد که چگونه تلاش‌های وی برای آزادی گروگان‌های آمریکایی در ایران و تلاش برای ترغیب ورزشکاران برای عدم شرکت در بازیهای المپیک ۱۹۸۰ مسکو به شکل قابل توجهی ناموفق بود. بر اساس این اسناد، پس از اتمام ماجرای گروگان گیری جدایی طلبان عرب در سفارت ایران در لندن که در سال ۱۹۸۰ روی داد، تاچر تلاش کرد تا در ماجرای آمریکایی‌های گروگان گرفته شده در سفارت آمریکا در تهران کاری انجام دهد. تاچر در آن زمان به امام خمینی (ره) نامه‌ای نوشت و درخواست کرد تا کسانی که در سفارت آمریکا گروگان گرفته شده‌اند را به عنوان قدرشناسی از نیروهای انگلیسی که عملیات آزادسازی دیپلمات‌های ایرانی در لندن را انجام دادند، آزاد کند.
سفر تاچر به تهران
مارگارت تاچر از سیاستمداران مورد اعتماد حکومت پهلوی در اروپا بود. او در شکل دادن به نگرش حزب محافظه‌کار انگلیس نسبت به تحولات ایران و جهان نقشی بنیادین داشت. سفر او به ایران در اردیبهشت ۱۳۵۷ از اهمیت خاصی برخوردار بود. تاچر بلافاصله پس از ورود به تهران رهسپار کاخ نیاوران شد و با شاه دیدار کرد. در این دیدار "آنتونی پارسونز" سفیر انگلستان در ایران و دو تن از نمایندگان مجلس عوام انگلیس شرکت داشتند. تاچر در این ملاقات راجع به فروش جنگ‌افزارهای انگلیسی به ایران و ساختمان مجموعه صنایع نظامی حوالی اصفهان و تأسیسات بندری بندر عباس با شاه مذاکره کرد. او گفت «خریدهای دفاعی ایران باعث بوجود آمدن هزاران شغل در صنایع انگلستان شده و به مبارزه با بیکاری در این کشور کمک شایانی کرده است.» تاچر در این سفر به اصفهان و شیراز هم رفته بود.