ديپلماسي سليقه‌اي، مشکل هميشگي ايران

«يکي از نيازهاي کشور در حوزه روابط خارجي آينده‌پژوهي است والبته مبناي آينده‌پژوهي هم بنيه بومي قوي براي تحليل مسايل است تا با آن بتوانيم آينده نزديک و دور را درست پيش‌بيني و براي آن برنامه‌ريزي کنيم.» اين بخشي از سخنان کمال خرازي، رييس شوراي راهبردي روابط خارجي در جمع دانشجويان است.
 به گزارش پایگاه خبری فریادگر، وزير خارجه پيشين ايران به درستي به ضعف هميشگي دستگاه ديپلماسي ايران اشاره کرده است و نظريه‌پردازي بومي را حلقه مفقوده روابط خارجي ايران دانسته است.اين سخنان کاستي دستگاه ديپلماسي را در اتخاذ يک سياست دائمي و پايدار نشان مى‌دهد.

روابط ايران با ساير کشورها در سال‌هاي پس از انقلاب بيش‌از آن که مبتني بر برنامه‌ريزي درست و کدگذاري‌هاي ژئوپليتيک باشد، به تناسب تغيير دولت‌ها و به سليقه دولت حاکم تغيير کرده است. در يک زمان سياست وزارت خارجه نزديک شدن به کشورهاي منطقه است و در زماني ديگر شرکاي منطقه اي کنار گذاشته مى‌شوند. ايران در اين سالها حتي در منطقه نيز سياست واحدي را پي نگرفته است و هر بار به سراغ کشوري رفته است. البته اين سياست يک بام و دو هوا تنها محدود به منطقه نيست و شامل عرصه بين‌الملل نيز مى‌شود. يک دولت خود را به شرق نزديک مى‌کند و ساير کشور‌ها را ناديده مى‌گيرد، يا آنکه وقت دستگاه ديپلماسي را بر کشورهايي مى‌گذارد که حتي بر نقشه هم وجود ندارند! اين مشکلي است که از نبود کدنويسي درست ناشي مى‌شود و اگر به همين ترتيب ادامه پيدا کند، ايران هرگز قدرتي دائمي در عرصه بين‌الملل نخواهد داشت، اگر در برهه اي نقش موثري هم پيدا کند، با اين وضعيت بي شک موقت خواهد بود. مهم ترين مسئله در روابط بين‌الملل مشخص کردن يک خط مشي ثابت است که مطابق با آن دستگاه ديپلماسي شرکا و دشمنان استراتژيک خود را مشخص کند و از آنجا که سياست خارجي نقش موثري در اقتدار يک حکومت دارد و تا حدود زيادي بر مقبوليت و قدرت بين‌المللي موثر است، اتخاذ يک سياست واحد بر مبناي منافع ملي و اهداف حکومت ضروري به نظر مى‌رسد.

اهميت اين مسئله تا آنجاست که بسياري از کشور‌ها اهداف ديپلماسي خود را حتي براي يک قرن در نظر مى‌گيرند و بر‌اساس آن برنامه‌ريزي مى‌کنند. کشوري مانند روسيه، از زمان حکومت تزارها سياست خود را بر‌اساس دست‌يابي به آب‌هاي آزاد و گرم پايه‌گذاري کرده و همچنان براي تحقق کامل آن تلاش مى‌کند. همچنين سياست آمريکا براي دستيابي به نظم نوين جهاني نيز نشان دهنده عمق اهميت اين مسئله است. اين در حالي است که در گونه شناسي حکومت‌ها، جمهوري اسلامي ايران، اساسا نظامي ايدئولوژيک به حساب مي آيد. نظامي که شعار‌ها و خط قرمز‌هاي مشخص خود را دارد، اما در عرصه سياست خارجي از اتخاذ يک سياست ثابت عاجز است.