چگونه تمرکز دانش آموزان را برای درس افزایش دهیم؟

حتماً شما هم دانش آ موزاني را ديده ايد كه فقط سر كلاس به درس گوش فرا مي دهند و در خانه بسيار كم مطالعه مي كنند. برعكس آن ها كساني هم هستند كه ساعت ها در منزل مطالعه مي كنند ولي همواره از نمره كم خود مي نالند. بنابراين مي بينيم كه زمان مطالعه مهم نيست بلكه زمان مطالعه مفيد و تمركزي كه برآن دارند اهميت دارد.
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، البته در اين ميان روش تدريس معلم هر چقدر خوب و جذاب باشد، نمي توان كاملاً اطمينان حاصل كرد كه دانش آموز در تمام مدت تدريس بر روي صحبت هاي معلم تمركز داشته است. بنابراين در اين مواقع معلمان مي توانند از چند روش استفاده كنند. از آن جا كه مدت زمان تمركز بچه ها به تناسب سن آنها متفاوت است. برخي مواقعي دانش آموزان به ميزان نسبتاً كمي مي توانند روي صحبت هاي معلم متمركز شوند. بنابراين معلم نبايد تمركز طولاني روي درس را از دانش آموز خود انتظار داشته باشد. بلكه بايد سعي كند درس را با ريتم و آهنگ يكنواخت ارائه نكند. به عبارتي ديگر گاهي با لحن جدي، گاهي مهربان و آرام و گاهي استوار سخن بگويد. معلمان هنگام تدريس براي اين كه از تمركز داشتن دانش آموزان خود مطمئن باشند بايد به چهره يكايك آنها نگاه كنند. ضمن آن كه با چشم و صورت كلاس را دور زدن هم مي توان ميزان تمركز دانش آموزان را سنجيد. گاهي نيز با طرح سؤالي اين ميزان سنجيده مي شود. سؤال هاي معمولي و ساده راه مؤثر و در عين حال نامحسوسي براي برگرداندن توجه دانش آموزان به كلاس است. ضمن آن كه معلمان توجه داشته باشند كه در هنگام تدريس تند و تند در كلاس قدم نزنند و به طور مداوم دست و سر خود را حركت ندهند. زيرا اين حركات اضافي باعث بر هم زدن تمركز دانش آموزان مي شود. علاوه بر اين آنها سعي كنند جملات خود را آرام و با زبان گويا و ساده بيان كنند و حتي الامكان با لهجه خاصي صحبت نكنند. هنگام تدريس نيز تمام مدت جلوي در كلاس نايستند چرا كه در آن صورت ساير نقاط كلاس به منطقه تحت كنترل دانش آموزان تبديل مي شود. بنابراين بهتر است در تمامي نقاط كلاس حضور پيدا كنند. با اين روش نظارت خود را برهمه كلاس اعمال خواهند كرد. براي ايستادن در جلوي كلاس هم بهتر است يكي از گوشه ها را انتخاب كنند. چون با اين روش مي توان همه كلاس را زير نظر گرفت. قبل از شروع تدريس به دانش آموزان بگوييد كه در پايان درس امروز چند سؤال پرسيده مي شود و به هر كس كه پاسخ صحيحي دهد امتيازي تعلق مي گيرد. از اين طريق تمركز دانش آموز روي درس بيشتر خواهد شد. معلمان قبل از ورود به كلاس خود را در آيينه ببينند تا ظاهري آراسته و منظم در كلاس درس داشته باشند. دانش آموز نيز از كوچكترين ابهامي كه در فهم درس مي بيند، بايد با شهامت از معلم بخواهد كه مطلب را دوباره تكرار كند، از سؤال كردن هم نهراسد. شايد همان نكته، نكته كليدي درس باشد. از خنده بچه ها هم هراسي به خود راه ندهد. براي اين كه شنونده فعالي باشد حتماً از درس يادداشت برداري كند حتي اگر نيازي به اين كار نبيند. در يادداشت برداشتن هم، تمامي جمله معلم را ننويسد چون با نوشتن همه جمله از شنيدن و درك جملات بعدي معلم بازمي ماند. از نوشتن بايد به طور خلاصه و از واژه هاي كليدي استفاده كند. با اين كار خود را ملزم به يادگيري مي كند. چرا كه با نوشتن آموخته ها روي كاغذ ذهن خود را در حالت آماده باش براي يادگيري قرار مي دهد. به اين ترتيب از تمركز عالي برخوردار مي شود و كاملاً از خود مراقبت مي كند كه چيزي را ناديده نگيرد. ضمن آن كه با اين روش خوابش نمي برد. زماني كه ذهن ساكت و آرام است خواب به سراغ دانش آموز مي آيد. مطالعه اجمالي قبل از كلاس و اطلاعات پيش از حضور در كلاس در تمركز دانش آموز نقش مهمي ايفا مي كند. اين كار نه با هدف صحبت كردن و خودنمايي بيشتر بلكه براي ايجاد يك نوع كنجكاوي و علاقه مندي و تمركز حواس به كار گرفته مي شود. همواره نيز سعي كنيد در كلاس در رديف جلو بنشينيد. زيرا كساني كه صندلي هاي جلويي را اشغال مي كنند در ميدان ديد خود فقط معلم و تخته سياه را خواهند داشت. اما كساني كه در رديف هاي دوم تا آخر كلاس مي نشينند، افراد رديف هاي انتهايي كلاس را كه جمعيت زيادي را دربرمي گيرد، مي بينيد. چشم كساني كه در انتهاي كلاس مي نشينند كوچكترين حركات افراد جلويي را زير نظر مي گيرد. اين امر حواس پرتي را موجب مي شود. بنابراين جلو نشستن تمركز حواس را افزايش داده و به تبع آن به پيشرفت تحصيلي كمك مي كند. چرا دانش آموزان علاقه زیادی به درس ندارند؟ چرا برخی از دانش آموزان علاقه زیادی به درس، مدرسه و تحصیل دارند و برخی علاقمند به این امور نیستند؟ بررسی چگونگی و چرایی این انگیزه مورد سؤال و بحث بسیاری ازاولیاء، معلمان ومربیان است. هر پدر و مادر و یا معلمی دوست دارد در دانش آموز ایجاد علاقه، میل و رغبت به تحصیل را بارور کند تا فراگیر بتواند در امر تحصیل موفق تر و از تحصیل لذت بیشتری ببرد. انگیزه یعنی چرایی و علت رفتار فرد، نیرویی که فرد را انگیخته و وادار به کاری با میل و رغبت می کند. موفقیت تحصیلی از مسایل مهم آموزشی و روان شناسی است که رابطه تنگاتنگی با انگیزه دارد. داشتن انگیزه و علاقه به تحصیل و مدرسه از دلایل اصلی موفقیت تحصیلی محسوب می شود. در ایجاد انگیزه به تحصیل که موجب ارتقاء موفقیت تحصیلی می گردد عواملی دخیل هستند که از آن جمله می توان به توان ذهنی، یادگیری های قبلی، علاقه به دروس خاص و...از یک سو و از سوی دیگر سطح درآمد خانواده، میزان تحصیلات و نوع شغل والدین، موقعیت اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی خانواده، محیط خانواده و....... اشاره کرد. در بررسی ایجاد انگیزه به تحصیل باید به عوامل مؤثر درونی و بیرونی فرد توجه کرد. وقتی که پدر و مادر همه ی زمینه های علاقمندی را برای دانش آموز فراهم کرده اند چه عواملی باعث می شوند که فرزند آنها میلی به درس نشان ندهد؟ در درون او چه می گذرد؟ بعد از شکست هایی که برای دانش آموزان(در اموردرسی) به وجود می آید توانایی بهره گیری از این تجربه در افراد متفاوت است بعضی آن را زمینه ساز پیروزی بزرگ می دانند و عده ای آن را پایان راه و بعضی اصلاً واکنشی ندارند. وظیفه معلمان و مربیان است که آموزش خوب و ارائه راهکار و روش درست را به دانش آموز نشان دهند.
عوامل موثر بر افت تحصیلی:
۱.عوامل مربوط به خود دانش آموز:
عوامل فیزیولوژیکی و جسمی مانند ضعف بینایی و شنوایی و غیره•عوامل ذهنی و روانی مانند میزان هوش و قدرت حافظه و سلامت روانی•نداشتن هدف واقعی و عینی و روشن از تحصیل•عدم انگیزش درونی برای تحصیل و مطالعه•نداشتن اعتماد به نفس کافی• ضعف اراده در تصمیم گیری های تحصیلی و مطالعه و اجرای تصمیمات•عدم برنامه ریزی دقیق از لحاظ زمان و میزان مطالعه روزانه•داشتن روش مطالعه مناسب برای دروس مختلف•مهارت های مطالعه نادرست (مهارت های درست مطالعه در آخر این بحث ذکر می گردد)
۲.عوامل مربوط به خانواده:
اختلاف خانوادگی و خانواده آشفته ، طلاق فیزیکی یا روانی والدین ، وجود نا مادری یا نا پدری و غیره•اختلاف فرزندان با خانواده مانند لجبازی با والدین و اعتراض به جو خانواده•وابسته و متکی نمودن فرزندان به والدین در امور درسی و تکالیف منزل از دوران ابتدایی•تحقیر ، سرزنش و مقایسه نادرست فرزندان با همسالان موفق و در نتیجه پایین آوردن اعتماد به نفس و خود پنداری آنان•تغییرات منفی در خانواده مانند ورشکستگی سیاسی و اقتصادی و اعتیاد و غیره•تغییر در جهت ارتقای سریع و غیر مترقبه سطح اقتصادی یا اجتماعی خانواده و از خود باختگی و غافلگیر شدن فرزندان و انواع انحرافات
۳ .عوامل مربوط به مدرسه:
گروه همسالان مانند مزاحمت و شوخی های نابجا در کلاس درس•رفتارهای نا مناسب عوامل اجرایی مدرسه مانند مدیر ، معاونین ، دبیران و مشاوران• جو عمومی حاکم بر مدرسه از لحاظ درسی مانند سخت گیری بیش از حد دبیران در دادن نمره به خاطر بالا فرض کردن سطح علمی مدرسه یا همرنگ شدن دانش آموز با سایر دانش آموزان ضعیف با فرض اینکه همه دانش آموزان مدرسه ضعیف هستند.
۴. عوامل مربوط به اجتماع:
دوستان ناباب ، استفاده نادرست از کلوپ های ورزشی ، بدن سازی ، بیلیارد و غیره و استفاده نادرست از کافی نت ها و گیم نت ها گذراندن وقت زیاد در خیابان ها و خارج از منزل
مهارت های صحیح مطالعه
مطالعه با فاصله: مطالعه بی وقفه و مستمر موجب خستگی و بیزاری از مطالعه می شود؛ روش درست ، مطالعه ی با فاصله و استراحت در میان دو وعده مطالعه است. مورد زیر الگوی مناسبی است :
90 دقیقه مطالعه و 15 دقیقه استراحت ، 75 دقیقه مطالعه و 30 دقیقه استراحت ، 60 دقیقه مطالعه و 45 دقیقه استراحت ، 45 دقیقه مطالعه و استراحت نسبی زیاد و انجام سایر امور روزانه.
یادتان باشد به هر میزان که میزان مطالعه در یک روز افزایش می یابد خستگی زیاد شده و به دقایق استراحت زیادتری نیاز دارید و مدت زمان مطالعه مرحله بعدی باید کاهش یابد.
عوامل مهم افزایش تمرکز در مطالعه:
عدم مطالعه در کنار وسایل صوتی و تصویری روشن، لب خوانی به جای بلند خوانی، مطالعه در حالت نشسته و آرامش به جای حالت حرکت و قدم زدن، مطالعه به موقع و بیدار نماندن در شب برای حضور مناسب در کلاس یا جلسه امتحان روز بعد، مطالعه نکردن در موقع خستگی، عدم مطالعه طوطی وار (بدون درک و تلخیص و طبقه بندی)مطالعه نکردن با حالت افسردگی، شروع مطالعه از مطالب آسان به مشکل، مطالعه نکردن در حالت نگرانی و اضطراب.
نگاهی به افت تحصیلی
افت تحصیلی یکی از موضوعاتی است که شاید همه دانش آموزان در طول سالهای تحصیل خود با آن دست و پنجه نرم کرده باشند.گاهی اوقات افت تحصیلی از عوامل درونی نشات می گیرد و گاهی نیز عوامل محیطی دارد. اقتصاد بیمار ، تدریس بد ، وابستگی به کمکهای آموزشی خارج از مدرسه ، بیماری ، سرخوردگی های اجتماعی و خانوادگی و... از جمله عواملی هستند که هر کدام در افت تحصیلی دانش آموزان نقش بسزایی دارند. یکی از دلایل عمده افت تحصیلی مخصوصا در دانش آموزان دوران دبستان وابستگی آنها به والدین است. مثلا وابستگی ای که در دوران ابتدایی بین والدین و فرزندان شکل می گیرد و وقتی آن نیروی کمکی به هر شکلی یا علتی نتواند دیگر به آنها کمک کند آن وقت زمینه افت تحصیلی در فرزند شما به وجود می آید. از آنجا که وابستگی به مرور زمان شکل می گیرد قطع وابستگی نیز باید در طول زمان صورت بگیرد. کودک شما باید روزی روی پای خود بایستد و بتواند تکالیفش را به تنهایی انجام دهد ، ولی عادت دادن او به این که همیشه کسی ، دوستی یا قوم و خویشی است که در دروس مدرسه به آنها کمک کند این تفکر که همیشه کسی برای تکیه کردن وجود دارد را در ذهن او تقویت می کند و سرانجام با از بین رفتن این تکیه گاه تحصیلی نشانه های افت تحصیلی در کارنامه فرزند دانش آموز شما جلب توجه می کند.این به این معنی نیست که اصلا به دانش آموزان خود کمک نکنید بلکه هدف شما از کمک باید این باشد که او را در شرایطی قرار دهید که اگر ضعفی دارد روی پاهای خود بایستد. البته اگر شما به طور ناخواسته کودک تان را به خود وابسته کرده باشید با اولین تلاش نمی توانید شرایط لازم را برای داشتن استقلال تحصیلی در او به وجود بیاورید و حتی ممکن است قطع کمکهای آموزشی شما سبب افت تحصیلی موقت فرزند دانش آموزتان شود، ولی این دوره مدت زیادی به طول نخواهد انجامید ؛ البته شما باید زمان مناسبی را برای قطع کمکهای آموزشی خود انتخاب کنید. برای مثال در جریان امتحانات نباید یکدفعه پشت فرزند خود را خالی کنید.بهترین زمان برای این کار وقتی است که امتحانات جدی در پیش روی فرزند دانش آموز شما وجود ندارد. اگر والدین ، فرزندان خود را به جای یادگیری در مدرسه به یادگیری در محیط خانه وابسته کنند برای همیشه معلول یک علت بزرگ باقی خواهند ماند.
نویسنده : دکتر حمید اکبری نور