سیانور؛ حرف تازه

این روزها که فیلم سینمایی «سیانور» جدیدترین اثر سینمایی بهروز شعیبی در حال اکران است، بهانه خوبی است برای بررسی رویکرد وی به مسائل اجتماعی. شعیبی بازیگر شناخته‌شده‌ای در میان نسل جوان هنرمندان است.
 به گزارش پایگاه خبری فریادگر، وی فعالیت هنری را با بازی در سریال به یادماندنی «بازگشت پرستوها» در سال 1375 در نقش یک اسیر جوان در اردوگاه آغاز کرد و با بازی در نقش سلمان(فرزند حاج کاظم) در فیلم سینمایی «آژانس شیشه‌ای» به شهرت بیشتری رسید. او از سال 1381 در کنار بازیگری به دستیار دوم کارگردانی نیز پرداخت که «شب‌های روشن» اولین تجربه‌اش بود و بعدها در «توکیو بدون توقف»، «خوابگاه دختران»، «قاعده بازی» و چند اثر دیگر به عنوان دستیار اول کارگردان فعالیت کرد. سال 1383 نیز فعالیت در کسوت برنامه‌ریزی آثار سینمایی را با «سالاد فصل» کلید زد. اولین تجربه کارگردانی او، فیلم سینمایی «باغ آلوچه» برای کودکان و نوجوانان بود که به نویسندگی محمدرضا آریانی و بازی شهاب حسینی، حسن شکوهی و لیلا زارع در سال 1384 کلید خورد و در بیستمین دوره جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان، دیپلم افتخار بهترین بازیگر را نصیب بازیگر کودک، ایلیا شهیدی‌فر کرد. وی در سال 1391، فیلم سینمایی بلند «دهلیز» را بر اساس طرحی از خود که به قلم علی اصغری به نگارش درآمد، با بازی رضا عطاران، هانیه توسلی و محمدرضا شیرخانلو را به روی صحنه برد که نگاهی جالب توجه و متفاوت به مسأله قصاص داشت. در حالی که عمده آثاری که به مسأله قصاص نَفس می‌پردازند عمدتاً نگاهی انتقادی و حتی انکاری نسبت به آن دارند و سعی در تقبیح مجازات اعدام در قبال قتل عمد دارند؛ در «دهلیز» کارگردان به جای چنین رویکرد انتزاعی و غیرواقع‌بینانه‌ای؛ با نگرشی ملموس و کارکردگرایانه مسأله بخشش و تلاش جهت کسب رضایت خانواده مقتول را از زاویه دید خانواده قاتل که عمدتاً از زاویه نگاه جامعه مغفول واقع شده‌اند، بیان کرد. ترسیم چهره قاتل در وجهه یک معلم که در لحظه‌ای دچار عصبانیت آنی و درنهایت قتل شده تلنگر خوبی به مخاطبان می‌زند که گمان نکنند قاتلان، جانیانی بالفطره هستند و لحظه‌ای غفلت از سوی هر فردی ممکن است عمری پشیمانی به بار آورد. بازی بسیار خوب هانیه توسلی و هم‌چنین تصویرسازی از شکل‌گیری رابطه عاطفی پدر با فرزند(عطاران با شیرخانلو) در کنار انسجام داستانی باعث درخشش این فیلم در نگاه منتقدان و تماشاگران شد. «دهلیز» برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم سی‌ویکمین جشنواره فیلم فجر در بخش نگاه نو شد و توسلی نیز جایزه بهترین بازیگر زن را در این جشنواره کسب کرد. دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد توسط رضا عطاران در جشن انجمن منتقدان سینمای ایران در سال 1392 و دریافت جایزه بهترین فیلم نامه توسط علی اصغری در این جشن از دیگر افتخارات این فیلم است.
شعیبی پس از ساخت فیلم‌های سینمایی تلویزیونی «بال‌های خوشبختی»(1387)، «جامانده»(1388)، «میان ماندن و رفتن»(1389) و «دنیای بهتر»(1391)، سریال دیدنی «پرده‌نشین» را در سال 1393 به تلویزیون عرضه کرد که نگرشی متمایز از کلیشه‌های رسمی به زندگی بخشی از عالمان دینی، آن هم نه در تهران که در منطقه‌ای دیگر از ایران انداخته بود و توانست به سبب همین تمایز، با استقبال خانواده‌ها و مخاطبان صداوسیما مواجه شود. جدیدترین اثر سینمایی شعیبی یعنی «سیانور» نیز به واسطه همین نگاه محتوایی جذاب و بهره‌مندی از تکنیک‌های هنری توانست هم در نگاه منتقدان و نیز از منظر تماشاگران مقبول اُفتد. سیانور در بخش های بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین بازیگر نقش مکمل زن، بهترین فیلمبرداری و بهترین طراحی صحنه و لباس در جشن انجمن منتقدان و نویسندگان سینمای ایران نامزد دریافت جایزه شد. همچنین این فیلم جایزه بهترین فیلم جشنواره جایزه ققنوس را دریافت کرد. روایت متفاوت شعیبی از برهه‌ای تاریخ معاصر کشورمان که در عین اثرگذاری و اهمیت بالا بر تحولات سیاسی و اجتماعی، کمتر در عرصه‌های هنری(کتاب، سینما یا موسیقی) بروز و ظهور داشته، از دیگر نقاط قوت «سیانور» است. داستانی از تاریخ که در عین حفظ امانت در بیان روایت؛ از دیالوگ‌ها و سکانس‌های جذاب و درخشانی برخوردار است. انسجام محتوایی فیلم‌نامه و روایت غیرخطی داستان از دیگر نقاط مثبت «سیانور» است. در کنار این‌ها، طراحی صحنه بسیار خوب فیلم در ترسیم تهران در میانه دهه پنجاه خورشیدی و فیلم‌برداری جذابی که تصاویر را کهنه‌تر و باورپذیرتر نمایش می‌دهد بر مقبولیت این اثر افزوده است. بازی بسیار خوب بازیگران در نقش‌های تاریخی، مانند بازی شعیبی(در نقش مجید شریف‌واقفی)، فرزین صابونی(در نقش تقی شهرام)، بابک حمیدیان(در نقش مرتضی صمدیه‌لباف)، حامد کمیلی(در نقش وحید افراخته) و بهنوش طباطبایی(در نقش لیلا زمردیان) که شخصیت‌های اساسی سازمان مجاهدین خلق در آن برهه حساس زمانی بوده‌اند برای کسانی که با تاریخ این گروه و تحولات آن دهه آشنایی دارند، بسیار واقع‌بینانه و جالب توجه بود. در مجموع، نگرش متمایز از روایت رسمی از تاریخ و رویکرد شعیبی به روایت‌گری منصفانه، غیرمغرضانه و تا حدی بی‌طرفانه موجب شده عموم مخاطبان از گرایش‌های مختلف، «سیانور» را اثری موفق و درخشان ارزیابی کنند. این مسأله بسیار مهم است که در شرایطی که یک کارگردان به روایت تاریخ می‌پردازد با توجه به این‌که نهایت داستان(حداقل برای مطلعان) از پیش مشخص است، نمی‌تواند از تکنیک‌هایی هم‌چون تعلیق بهره ببرد ولی نوع روایت وی و چگونگی بیان داستان است که هنر وی را نمایش می‌دهد. هرچند شعیبی توانست در تعلیقی جذاب در سکانس پایانی که برای شخصیت غیرتاریخی اثر رخ می‌دهد، نشان دهد که فرد هنرمند و متبحری در تصویرسازی از صحنه‌های دراماتیک است. امید است شاهد موفقیت‌های بیشتر این کارگردان جوان در عرصه هنر هفتم باشیم.
احسان کیانی