نمی توان خوشنویسی را به عنوان حرفه انتخاب کرد

خوشنویسی هنر دست اولی است که هنرمند با خلاقیتی که دارد بین حروف و کلمات هماهنگی و تناسبی را ایجاد می کند که در پی آن زیبایی وصف ناپذیری خلق می شود. هر استاد خوشنویسی علاقه مند است که دانش و مهارت خود را به دیگر علاقه مندان آموزش دهد اما بدون دغدغه و مشکلات امکان پذیر نمی شود. با خانم پریسا افتخاری استاد ممتاز خوشنویسی با خودکار به گفت و گو می نشینیم.
او در ابتدا در پاسخ به "مردم سالاری آنلاین" درباره جدایی خود با انجمن خوشنویسان نوین که مبدع خوشنویسی با خودکار است می گوید: از سال 86 خوشنویسی را با انجمن خوشنویسان نوین شروع کردم. پس از گذراندن دوره های اولیه و بعد از به پایان رساندن دوره های استادی تربیت مدرس، دعوت به همکاری به عنوان مدرس و مکاتبات با انجمن شدم که تا سال 94 تدریس خوشنویسی با خودکار را تدریس می کردم. نبود رضایت از مدیریت، عدم رضایت از بخش مالی و نیز مسایل دیگر دست به دست هم دادند که من و تعدادی از دیگر مدرسین از انجمن جدا شویم.
افتخاری در پاسخ به این پرسش که آیا کاری در دست دارید که در آینده به عنوان یک اثر از شما منتشر شود؟ ادامه می دهد: تا به حال اثر یا کتابی از اشعار شاعران بزرگ به شکلی که به صورت قلم  کار شده باشد، با خودکار نوشته و چاپ نشده است. اما صحبتی که شده، قرار است از اردیبهشت سال آینده یک کار خیام دوزبانه با خودکار انجام شود، من بخش اشعار فارسی آن را کتابت می کنم و دوست دیگرم خانم نیلوفر فتاحی بخش لاتین آن را با خودکار خوشنویسی خواهند کرد.
او به زمینه و بسترهایی که می تواند یک فرد را خوشنویس کند اشاره می کند و می گوید: شرط اول در هر هنری و علی الخصوص خوشنویسی شرط علاقه است. کسانی هستند که بر حسب نیاز به داشتن خط خوش به کلاس خوشنویسی می آیند و همین که خط خود را خوانا می بینند و تا حدودی پاسخ خود را از خط می گیرند کلاس را رها می کنند و دیگر ادامه نمی دهند و برعکس افرادی هم هستند که با علاقه خیلی زیاد کار را شروع می کنند و ادامه می دهند. دومین شرط، پشتکار است. یادگیری خوشنویسی بدون شک مستلزم تمرین زیاد است. این روزها تبلیغات می کنند که در چند جلسه خوشنویس شوید، امکان ندارد و واقعا عملی نیست که هنری را در تعداد جلسات کم در وجود کسی تزریق کرد! باید در خوشنویسی دست را با تمرین قوی کرد، ذهن را با هنر پیش برد تا روح بتواند هنر را بپذیرد. فقط در چند جلسه تکنیک را یادگرفتن کافی نیست. خطی ممکن است خیلی تکنیکی باشد اما جذب کننده نباشد و برعکس خطی ممکن است ایراداتی از نظر فنی و تکنیکی داشته باشد اما فوق العاده جذاب باشد و به دل بنشیند. در مورد هنر خوشنویسی نمی توان گفت اگر از این قانون و فرمول تبعیت کنید هنرمند خواهید شد. هنرمند بودن چیزی فرای خوب نوشتن هست، هنرمند باید حرفی برای گفتن از هنر خود داشته باشد. دیگر اینکه استعداد هم بی تاثیر نیست، مثلا افرادی از نظر ژنتیکی استعداد دارند و خط خوبی دارند، این افراد زودتر و بهتر در زمینه خوشنویسی جواب می گیرند. وجه تشویق را هم نباید نادیده گرفت زیرا که در کار هنری موثر است، البته تشویق درست و اصولی. گاهی تشویق بیش از حد باعث می شود هنرجو احساس کند به مرحله ای که باید برسد رسیده است و تمرین را کم یا رها کند. هیچ وقت نباید تشویق به گونه ای باشد که پیشرفت هنرجو را کند و کم کند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا از روی خط به شخصیت افراد می توان پی برد؟ می گوید: مبحثی در این زمینه داریم به اسم روانشناسی خط. من در تدریس خود بسیار دیده ام، هنرجوهایی که سرکش های کاف را بلند می گذارند، معمولا آدم های بلند پروازی هستند، همینطور عجول و صبور بودن را می شود از خط افراد تشخیص داد. افتخاری در مورد اینکه آیا با تغییر خط ، درون افراد هم تغییر می کند؟ ادامه می دهد: تا حد زیادی تاثیر دارد. افرادی هستند که در جلسه اول سر کلاس خیلی عجول هستند یا می خواهند در دو جلسه همه چیز را یاد بگیرند اما همین شخصیت های مدعی یا مغرور پس از یک ترم هشت جلسه ای تغییر می کنند و واقعا آدم دیگری می شوند و اصلا شبیه روز اولی که بودند دیگر نیستند. امکان ندارد کسی با خط ارتباط برقرار کند و از آن تاثیر نگیرد. یک هنرجو باید شخصیت و ویژگی های مثبت هنر را درک کند تا بتواند چیزی که لازم است از خلق اثر هنری خود تزریق کند و به هنر خود جان دهد.
افتخاری در ادامه به رابطه استاد و شاگردی می پردازد و می گوید: استاد مسئولیت خیلی سنگینی در قبال هنرجو دارد. استاد می تواند با یک تشویق کاری کند هنرجو تا آخر در آن حیطه بماند و کار کند، یا با یک تذکر یا حرف و حتی با یک لحن نادرست، هنرجو را کاملا دل سرد کند که بسیار مخرب است زیرا باعث شود که دیگر هنرجو سراغ خط و هنر نرود و حتی دیگران را هم از هنر دلسرد کند. وی تاثیر تکنولوژی و شکبه های مجازی را موثر می داند و ادامه می ده  ما خیلی ممنون تکنولوژی و شبکه های مجازی هستیم که خیلی به کمک خط آمدند. مثلا تا چند سال پیش امکان آموزش مجازی وجود نداشت و افرادی بودند که از راه دور یا حتی از شهرستان ها درخواست یادگیری خوشنویسی را داشتند و نمی توانستند در کلاس حضور داشته باشند و ما مجبور بودیم سرمشق ها را برای آنها پست کنیم و چون صدای استاد را هم نداشتند، پیشرفت آنها بسیار کند می شد. اما امروزه به راحتی می توان وویس گذاشت و فیلم گرفت و فرستاد. همینطور سی دی ها و پکیج های آموزشی وجود دارد هر چند که همه آن ها هم قابل تایید نیستند. افتخاری تاکید می کند: به دلیل اینکه روحیات و شخصیت افراد متفاوت است، در نتیجه آموزش هم باید متناسب با ویژگی های هر فرد باشد پس نمی توانیم برای همه هنرجوها یک روش را تدریس کنیم و نسخه واحد بپیچیم.
افتخاری درخصوص تفاوت بانوان و آقایان در میزان گرایش به خوشنویسی می گوید: متاسفانه خانم خوشنویس زیاد نداریم. البته شاید در خوشنویسی با قلم تعداد خانم ها بیشتر باشد، اما در کل باز تعداد خانم ها کم هستند. علت آن می تواند بحث درآمد یا وقت و انرژی باشد که باید صرف خوشنویسی کنند. همچنین در جامعه ما محدودیت های زیادی برای یک خانم وجود دارد، چرا که در هر فضای کاری نمی توانند کار کنند یا برای تدریس نمی توانند به هر جایی مراجعه کنند. اگر تدریس خصوصی باشد هر شاگردی را نمی توانند بپذیرند. همینطور جامعه همکاری که باید با خانم ها داشته باشد را ندارد. کار کردن یک زن در جامعه مرد سالار یا سنتی گرا سخت است، انگاراز یک زن توقع کار خوب  و درست نیست. وقتی یک خانم سعی می کند مهربان باشد و خوب کار کند متاسفانه افرادی هستند که سعی می کنند حریم ها را زیر پا بگذارند و محدودیت ها را از بین ببرند، این مشکلی است که یک زن با آن دست به گریبان است و باید خیلی با احتیاط در جامعه رفتار کند تا هیچ حرف و حدیثی پشت سرش نباشد. از نظر درآمد نیز خوشنویسی به عنوان کار تمام وقت درآمد بالایی ندارد. نمی شود خوشنویسی را به عنوان حرفه انتخاب کرد. این استاد ممتازخط  در پایان در پاسخ به پرسش "مردم سالاری آنلاین" درباره اینکه آیا تعامل با آموزش و پرورش را بهترشدن خط دانش آموزان موثر می داند؟ می گوید: اگر این تعامل در جهت درست و اصولی پیش رود بله موثر است. وی ادامه می دهد: مثلا در کتاب های مقطع  دبستان خط به شکل تحریری هست برای فراگیری، اما مشکل اینجاست که چقدر آن خط تحریری درست باشد و مشکل دیگر اینکه آن معلم که آموزش الف با را می دهد چقدر به آموزش آن خط مسلط باشد. خیلی وقت ها شده بچه ها به من مراجعه می کنند که معلم ما توانایی آموزش خط در کتاب را ندارد. پس لازم است که اول برای خود معلم ها دوره های خوشنویسی برگزار شود، تا در یک حدی مسلط به خط  شوند، بعد توانایی آموزش خط به بچه ها را داشته باشند.
گفت و گو: سعید تهرانی