3 احتمال درباره سرانجام مذاکرات هسته ای ایران و 1+5

هرچه به پایانِ زمانِ ضرب‌الاجل تعیین شده برای دستیابی ایران و گروه کشورهای ۱+۵ به توافقِ هسته‌ای نهایی نزدیک‌تر می‌شویم، حواشی و گمانه‌زنی‌ها درباره‌ی سرانجامِ یک سال دیپلماسی هسته‌ای نیز بیشتر می‌شود.

ایران به همراه آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان از سالِ ۸۶ مذاکرات بر سر پرونده‌ی هسته‌ای ایران را در قالبِ مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ آغاز کردند؛ پس از روی کار آمدن دولت جدید در ایران اما دورِ جدیدی از مذاکرات هسته‌ای در سطوح بالاتر آغاز و دو طرف توانستند در ۱۰۰ روزه‌گی دولت حسن روحانی برنامه‌ی اقدام مشترک را امضا و راه را برای ادامه‌ی دیپلماسی با هدف دستیابی به توافقِ نهایی هموار کنند.

بر این اساس، دو طرف کمتر از یک ماهِ دیگر فرصت دارند تا به توافقِ جامعِ نهایی دست پیدا کنند تا در تاریخِ ۲۴ نوامبر یا سوم آذرماه ۹۳ و در یک سالگی امضای برنامه‌ی اقدام مشترک، بر پرونده‌ی هسته‌ای ایران مهر مختومه بزنند، مذاکرات را تمدید کنند و یا رسما شکستِ مذاکرات را اعلام کنند.

بر این اساس همه‌ی چشم‌ها به روزها و هفته‌های آینده دوخته شده تا پس از سکوتِِ مذاکراتِ نیویورک و آرامشِ دور اخیر نشست‌های هسته‌ای در وین، ایران و ۱+۵ در زمانِ باقی مانده و در مذاکراتی که هنوز معلوم نیست دقیقا در کجا و چه زمانی برگزار می‌شود، تاریخ سازی شود.

طی روزهای گذشته اما صداهای متفاوتی درباره‌ی روند مذاکرات، شرایط و سرانجام آن در کشور و از سوی کشورهای گروه ۱+۵ شنیده می‌شود، اظهارنظرهایی که در دو کفه‎‌ی ترازو بیشتر سنگینی می‌کنند: نخست اینکه توافق جامع هسته‌ای صورت گرفته است و یا در شرفِ نهایی شدن است و دوم اینکه مذاکرات باز هم تمدید خواهد شد.

شکست مذاکرات؛ دیپلماسی همچنان ادامه دارد

امکان شکستِ مذاکرات هسته‌ای همواره در خوش‌بینانه ترین سخنانِ مطرح شده از سوی مقامات ارشد ایرانی و غربی یکی از گزینه‌ها بود.

وندی شرمن، معاون وزیر خارجه آمریکا اخیرا در سخنان بی سابقه‌ای نسبت به حصول توافق در زمان باقی مانده ابراز خوشبینی کرد اما خاطر نشان کرد که این نگاه وجود دارد که اگر توافق هسته ای با ایران به دست نیاید؛ تهران، مسؤول این وضعیت خواهد بود و در نهایت اینگونه تفسیر خواهد شد که تقصیر ایران است.

ماجرا به همینجا اما ختم نمی‌شود، تجربه کارشکنی فرانسه در مذاکرات ژنو و آنچه بر مذاکرات ایران و غرب بر سر پرونده هسته‌ای تهران در دوران ریاست جمهوری جورج بوش گذشته است، دو طرف را برآن داشته تا گزینه های خود را در صورت شکست مذاکرات نیز روی میز بیاورند.

کاخ سفیدِ آمریکا بارها اعلام کرده است که مجموعه گسترده‌ای از گزینه‌ها را در صورتی که مذاکرات هسته‌ای با ایران به شکست منتهی شود در دستور کار قرار داده است،در سوی دیگر یکی از مقامات ارشد ایران نیز اخیرا گفت که تهران خود را برای همه چیز آماده کرده است و در صورت شکست مذاکرات نیز ما گزینه های مد نظر خود را به اجرا درخواهیم آورد.

در این بین اما موضوعی که روشن است این است که به اذعان مقامات ارشد کشورمان مسیر طی شده فی مابین ایران و غرب برگشت ناپذیر است و دیپلماسی بر سر پرونده هسته ای ایران هیچ گاه عقب گرد نخواهد شد، نظام تحریم ها از هم فروپاشیده و فعالیت های هسته ای ایران نیز بدون هیچ محدودیتی همچنان همانند گذشته ادامه دارد.

تمدید مذاکرات، روی میزِ مذاکرات یا نه؟

تمدید مذاکرات و برنامه‌ی اقدام مشترک همواره یکی از گزینه های اصلی مطرح شده از سوی رسانه‌ها و مقامات بوده است اگرچه قویا از سوی مقامات آمریکایی رد شده است. این در حالی است که رسانه های غربی طی یک ماه گذشته به شدت به موضوع تمدید مذاکرات پرداخته و جوانب مختلف آن را بررسی کرده اند.

المانیتور در گزارشی در این باره می نویسد: تمدید برنامه اقدام مشترک می تواند یک راه حل باشد و درهای دیپلماسی را همچنان باز نگه دارد و در این شرایط است که ایران می تواند از تعلیق بخش گسترده تری از تحریم ها استفاده کند.

بر این اساس اگرچه تمدید مذاکرات که با تمدید برنامه ی اقدام مشترک همراه خواهد بود درهای دیپلماسی را به روی دو کشور همچنان باز نگه خواهدداشت اما این تندروها هستند که می توانند از آب گل آلود عدم توافق ماهی بگیرند و بیش از پیش مانع تراشی کنند. به ویژه آنکه در آمریکا انتخابات کنگره پیش رو است و در ایران تندروها بر هر دری می‌زنند تا توافقی صورت نگیرد.

در این بین اما اظهارنظرات متفاوتی از سوی مقامات ارشد دو طرف طی روزهای گذشته بیان شده است، اظهاراتی که بیشتر جنبه یک پروپاگاندای سیاسی به همراه دارد و به نظر می رسد که از متنِ آنچه در اصل مذاکرات در جریان است به دور است.

وندی شرمن، جان کری، ویلیام برنز و آلن ایر، دیپلمات های ارشد آمریکایی بودند که به شدت گزینه ی تمدید مذاکرات را رد و بر حصول توافق تا زمان تعیین شده ابراز خوشبینی کردند. خوش بینی که البته از جانب مقامات ایرانی بی پاسخ نبود.

عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه ایران و عضو تیم مذاکره کننده ارشد ایرانی در این باره، گفت: دستیابی به توافق نهایی تا ۲۴ نوامبر از دورنمایی روشنی برخوردارنیست.

توافقِ جامعِ هسته‌ای تا سوم آذر و مختومه شدن پرونده‌ی مذاکرات

اراده‌ی سیاسی و شرایط منطقه از یک سو و تلاش های بی وقفه‌ی ایران و گروه ۱+۵ از سوی دیگر، گزینه‌ی دستیابی به توافق نهایی تا تاریخ ۲۴ نوامبر (سوم آذر)، را محتمل ترین گزینه‌ی پیش روی ایران و غرب قرار داده است.

لاوروف، وزیر خارجه روسیه درباره پیشرفت در نگارش متن نهایی گفته که طرفین بر ۹۵ درصد از متن نهایی به توافق رسیده اند و تنها ۵ درصد باقی مانده است که از نظر اهمیت تمام متن محسوب می شود. وندی شرمن نیز این باره گفته بود: همه بخش های متن توافقِ نهایی، از سوی همه افرادی که در پشت میز مذاکرات قرار دارند مورد پذیرش قرار گرفته است و اکنون بهترین زمان برای ایران برای دستیابی به توافق نهایی است.

در حالی که مقامات غربی از جمله‌ی وندی شرمن ارائه‌ی پیشنهادات ویژه ای به ایران در خصوص موارد اختلافی خبر داده اند اما مقامات ایرانی از ادامه ی شکاف ها در زمینه های مورد اختلاف مانند سانترفیوژها، تحریم ها و توان غنی سازی ایران می گویند.

از سوی دیگر اما گزینه‌ی چهارمی نیز انگار وجود دارد و آن این است که ایران و ۱+۵ توانسته اند راه حلی برای اختلافات خود پیدا کرده و توافق نهایی نهایی شده است.

از سوی دیگر، برخی از اظهارنظرات حاکی از آن است که طبق اطلاعات و اخبار واصله توافقات هسته‌ای فی‌مابین هیئت ایرانی و طرف آمریکایی نهایی شده است.

یکی از کارشناسان سیاست خارجی کشورمان نیز در این باره گزینه نهایی شدن توافق نهایی میان ایران و ۱+۵ را محتمل دانسته و عنوان کرد که به دلیل حساسیت مذاکرات جزئیات آن احتمالا تا سوم آذر رسانه ای نخواهد شد.

اینکه چه سرانجامی برای پرونده‌ هسته‌ای ایران در یک ماهه آینده رقم خواهد خورد قابل پیش‌بینی نیست اما با گذشت زمان و نزدیک شدن به سوم آذر، معلوم خواهد شد که بحرانِ غیر ضروری بر سر فعالیت های هسته ای ایران در دولت حسن روحانی به پایان می‌رسد یا تدبیرِ دیگری اندیشیده می‌شود.