سیزده بدر؛ روز طبیعت یا روز مقابله با طبیعت؟!

سیزده بدر یکی از روزهای مهم در فرهنگ ما ایرانیان است که باید بیش از پیش به آن توجه داشته باشیم چرا که در این روز ما بجای پاسداری بیشتر و بیشتر از زمین آن را دچار بحران می کنیم. در روزگار اکنون اگر که جهان در پیِ گرامی داشتِ هر چه بیشتر زمین است اما ما ایرانیان با توجه به پیشینه ای افتخار آمیز در گرامی داشتن زمین در بین نیاکانمان، همچنان در بی توجهی، بحران های زیست محیطیِ جبران ناپذیری در سرزمین خود ایجاد کرده ایم. کافی است چند روزی بار و بنه سفر ببندیم و به دل طبیعت بزنیم، بغرنج بودن حضورمان را در این سلوک خواهیم دید. در جای جای این سرا، سرایی که زادگاه نور است و نور، ما سیاهی و تباهی کاشته ایم. منتشر کردن زباله در مکان هایی که مورد دسترسی است به شدت تاسف بار است. آلودن رود و رودخانه، ویران کردن سبزه و زمین و زراعت که روزگاری مهم ترین دارایی و داشته ما به شمار می آمد. از یاد برده ایم ما نخستین مردمی بودیم که برای زمین این مادر مهربان، تشخص و اعتبار وافری قائل بوده ایم. از یاد برده ایم که ما زمین را سجده گاه مهر و مهربانی می دانیم. از فرایض مهم نوروز و آغازِ نو شدنِ روز، این است که سرآغازِ شروعی دوباره باشد و هر بار سبزتر از پیش. سیزده بدر روزی که با این نام شهره شده است و برای تمام ایرانیان دارای اهمیت بسیار است باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد. خوش یمن بودن یا بد یمن بودن این روز را مورد مطالعه قرار می دهیم تا بدانیم از چه رو، ما سیزدهمین روز فروردین ماه را مهم می دانیم. این روز به درستی در گاهشماری ما روز طبیعت نامیده شده است، بپردازیم به این روز به عنوان روز طبیعت. نیاکان ما در ایران زمین نه تنها هیچ آفریده ای را بد نمی دانستند بلکه هیچ روزی را هم بد تلقی نمی کردند چرا که جهان، آفریده اهورا مزدا از نور و عشق و خرد، پدیدار شده است در نتیجه هر آن چه که او آفریده است دارای شکوه بسیار است. این آفرینش در فلسفه ایران زمین، مینوی است و به منظور ستیز در برابر اهریمن، صورت گرفته است تا  تمامی موجودات اهورایی در برابر آفریده های اهریمنی که تباهی و بیماری و سوگ است به پایداری و هماوردی برخیزند. هر آن چه که آفریده شده است مینوی است از روز و شب و تمامی موجودات سود رسان، از این رو، روزهای ماه نیز نام هایی مینوی بر پیشانی دارند و به نام فرشته ای بلند پایه می باشند. سی روز ماه با نام هایی ایزدانی مزین شده است که روزگارانی بس دور دارای پایگاه و اعتبار بودند و هر کدام معرف وجوهی نیک هستند. این نام های مینوی از نام پروردگار آغاز می شود و با نام چند آفریده او ادامه می یابد تا سی اُمین روز. نخستین روز، هرمزد یا اهورا مزدا نامیده می شود و به ترتیب دومین روز به نام ایزد بهمن است، ایزدی که موکل بر اندیشه نیک است و به همین معنی است، سومین روز از آنِ ایزد اردیبهشت است به معنی بهشت برین. به ترتیب شهریور، سپندارمذ، خرداد، امرداد،دی به آذر، آذر، آبان، خور، ماه و سپس تیر فرشتگانی هستند نام نهاده بر روزها. سیزدهمین روز ماه که تیر یا تشتر نامیده  شده است، فرشته ای است دارای مقامی والا. تیر یا تِشتر ایزد باران است این روز را نیاکان ما به دعا و حاجت خواستن می پرداختند. پس می توان بیرون رفتن در این روز را به منظور حاجت خواستن در زیر آسمان و در آغوش زمین قلمداد کرد. همانطور که می دانیم همزمانی روز و ماه جشن نامیده می شده است روز تیر در ماهِ تیر، جشن تیرگان است که علاوه بر بزرگداشت آرش کمانگیر، به گرامی داشت باران و باران خواهی می پرداختند. تشتر یا تیر ستاره رزق و روزی است با توجه به این که این ستاره را ستاره باران نیز می دانند، گفته می شود این روز در فروردین ماه برای نیاز باران است تا با بارش، زمین های کشاورزی سیراب شوند. آغاز بهار با موسم کشاورزی در این روزها و حاجت خواستن باران و بار آوری مزارع، گره خورده است. در بندهش آمده است در آغاز هنگامی که خرد خبیث به ضد خرد مقدس شروع به ستیزه نمود، تِشتر به یاری  خرد مقدس برخاست تا وظیفه خود را در بارندگی انجام دهد. از مهمترین نیروهای رزم در برابر تباهی اهریمن، تشتر یا تیر است در چنین روزی این ایزد مورد طلب و حاجت است. در سرزمین ایران که کم آبی مهم ترین فقدان و مشکل به شمار می آید اهمیت این ماه و این روز، قابل توجه است. در روایت های بجا مانده از اساطیر و باورهای کهن آورده شده است که تیر در مبارزه با دیو اَپوش است تا با این هماوردی، باعث جلوگیری از خشکسالی شود. از مهم ترین دیوان که آفریده اهریمن است و تشتر با آن در مبارزه است اپوش است. اپوش با خود خشکسالی می آورد و هم رزم این دیو، دیو سپینچـــًکًرَ می باشد که در هنگام رزم تیشتر و اپوش در کنار اپوش است و هنگامی که گُرزِ تیر بر فرقِ سر او می خورد ناله از نهاد آن بلند می شود و این ناله همانا آذرخش است که به گوش ما می رسد.
در روز سیزدهم فروردین ماه برای رفتن به طبیعت به یاد بیاوریم چه میزان ارزش و اهمیت برای جانِ جهان قائل بوده ایم که کنون می دانیم هر چه ارزش بیشتری برای این مهم قائل باشیم همانا ما و فرزندان و نوادگانمان در ارزشمندی بیشتری زیست خواهیم کرد و بحرانِ تهدیدِ برچیدنِ بساطِ زندگی، توسط بی مبالاتی ما به زندگی آنان پایان غمبار نخواهد داد.  
فاطمه مشهدی باقر