ایران، بازار نفت و این روسهای معامله گر

روزی که عربستان با این استدلال که کاهش قیمت نفت، باعث غیراقتصادی شدن تولید شیل اویل آمریکا می شود، نه تنها از کاهش تولید خودداری کرد بلکه به سوی افزایش عرضه به بازار هم پیش رفت، شاید تصور نمی کرد قدرت نفت شیل آمریکا آنچنان پایدار باشد که اوپکی ها را مجبور کند برای نخستین بار پس از سال ۲۰۰۸ میلادی، به سوی یک توافق جمعی، آن هم در اوج اختلافات پیش بروند. اما همه معادلات عربستان اشتباه از آب درآمد. نفت از بالای ۱۰۰ دلار به زیر ۵۰ دلار سقوط کرد و تولید نفت شیل آمریکا و نفت کشورهای شمالی همچون نروژ و .... هم آنقدر غیراقتصادی نشد که شاهد کاهش تولید معناداری باشیم. وقتی نفت از مرز ۵۰ دلار هم پایینتر رفت و دیگر رمقی برای بازگشت به بالا نداشت، عربستان که خود اسیر کسر بودجه شده بود دریافت که معادلات اشتباه بوده و باید تولید را کم کرد. کسری بودجه ۱۰۰ میلیارد دلاری عربستان، آن هم در شرایطی که از ذخیره ارزی ۷۵۰ میلیارد دلاری برخوردار بود، وقتی به هزینه های سنگین جنگ در یمن که جزو کسری بودجه محاسبه نشده بود اضافه شد، راهکاری جز طرح فریز نفتی پیش روی عربستان نگذاشت. عربستان شاید در محاسبات خود اقتصادی تر شدن تولید نفت شیل آمریکا را چندان زودهنگام تصور نمی کرد که اینچنین اسیر کسری بودجه حاصل از سقوط قیمت نفت شد. بانک مرکزی ایالت دالاس آمریکا برآورد کرده که قیمت توجیه اقتصادی نفت شیل از بشکه‌ای 79 دلار در سال 2014 به 53 دلار رسیده است و این رقمی است که تولید نفت را برای آمریکا، همچنان توجیه پذیر می کرد. ضمن اینکه عطش ایران و عراق برای افزایش تولید و یافتن جایگاهی بهتر در بازار، آنقدر جدی بود که عربستان را در مقابل دو بخش قرار داده بود. بنابراین کاهش تولید در نشست ۱۷۱ وین تحقق یافت و نه تنها ایران نیز با این طرح همراهی کرد و حاضر شد تولید خود را به مرز ۴ میلیون بشکه در روز نرساند، بلکه روسیه به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت جهان و کشور غیر عضو اوپک هم با کاهش ۳۰۰ هزار بشکه ای تولید نفت خود، هم اثر مادی و هم اثر روانی بر بازار نفت گذاشت. تصمیمی که بی ارتباط با تماس تلفنی روحانی و پوتین، یک روز پیش از نشست اوپک نبود.

با تصمیم اوپک قیمت نفت افزایش یافت و اکنون با گذر از مرز ۵۰ دلار، به ۵۵ دلار نزدیک شده و به بالاترین قیمت ظرف ۱۸ ماه گذشته رسیده است. اما افزایش قیمت نفت، فقط اوپکی ها را منتفع نمی سازد. نفت شیل آمریکا که اگر چه تولیدش ادامه داشت، اما روز به روز با کاهش فعالیتهای حفاری، رو به پایین می رفت، حالا جان دوباره می گیرد. پیش‌بینی می‌شود با بهای 60 دلاری نفت، افزایش تولید نفت شیل امریکا بین 300 هزار تا 900 هزار بشکه باشد. با نرخ 1.2 میلیون بشکه‌ای افزایش تقاضای جهانی و حذف مازاد نفت اوپک در بازار، به نظر می‌رسد جا برای رشد نفت شیل امریکا وجود دارد. بنابراین از این تصمیم اوپک، نه فقط اوپکی ها، و نه تنها روسها، بلکه حتی آمریکا هم سود برد. اما به پرسش اصلی برمی گردیم : ایران، عربستان یا روسیه، کدام این تصمیم اوپک را به ترامپ، رییس جمهور جدید آمریکا می فروشد و با او معامله می کند؟

پاسخ البته چندان هم غیرعادی نیست. ایران را علیرغم آنکه سهمی در تصمیم اوپک داشت، نمی توان معامله گر خوبی، آن هم با آمریکایی ها دانست. ایران اگرچه تنها کشور عضو اوپک است که مجبور به کاهش تولید نشد، اما اگر اصرار بر افزایش تولید خود تا سطح یک دهه پیش، یعنی ۴ میلیون و ۲۵۰ هزار بشکه داشت، توافق اوپک خدشه دار می شد. اما تصمیم ایران نه تنها اوپک را به تفاهم نهایی رساند، بلکه با توجه به توان تولید فعلی ایران، کشور را از منفعت بزرگی هم محروم نکرد. اما اینکه تصور کنیم ایران با این برگ برنده، با ترامپ که اتفاقا اهل معامله است، معامله می کند، راه را به اشتباه رفته ایم. هنوز آرمانگرایی ایدئولوژیک بر دیپلماسی اقتصادی ایران هم سایه افکنده و علیرغم آنکه تصور می کنم ترامپ جمهوریخواه، بهتر از هیلاری دموکرات می تواند منافع اقتصادی را تامین کند، اما به دلیل سایه سنگین ایدئولوژی، به بهره گیری از این برگ برنده امیدی نیست.

عربستان هم که به هیلاری کلینتون امید بسته بود و در مقابل ترامپ، به تغذیه مالی کمپین انتخاباتی دموکراتها می پرداخت، هنوز در شوک شکست هیلاری است و برای جلب اعتماد ترامپ، راه ساده ای ندارد.

اما اعتقاد دارم روسها، این برگ برنده نفتی را با برگ برنده دیگرشان در سوریه بر می زنند و با بهره گیری از نظرات مثبت ترامپ نسبت به روسها، بهترین معامله گر تصمیم اخیر اوپک با دونالد ترامپ خواهند بود. روسیه همواره فروشنده بهتری بوده، هم وقتی دوستانش را می فروخت و هم وقتی قرار به فروش در یک معامله باشد.