وقتی نگارگران در حاشیه نفس می کشند

امروزه عادت کرده ایم که وقتی از فرهنگ ایرانی سخن می گوئیم به سرعت به یاد یک میز با رومیزی ترمه ، قاب آینه ملیله کاری ، یک قرآن در برابر آن و یک دیوان نفیس حافظ در پای آن بیفتیم؛ یک تصویر کلیشه ای که در عمق روان ما رسوخ کرده است .
به گزارش پایگاه خبری فریادگر، در چنین وضعی فروش دیوان های حافظ با تصویرهای نگارگری از رونق خوبی برخوردار است زیرا هر خانواده ایرانی می خواهد با بازسازی این تصویر در گوشه ای از خانه خود ، به شکلی ناخودآگاه خود را با تصویر ازلی نیاکانش مرتبط کند و به این ترتیب پیوندی فرهنگی بین خود و گذشته بوجود آورد. اما آیا هنر نگارگری که ساخت این حافظ ها باید از آن آغاز شود، اکنون از رونق برخوردار است؟ آیا این پیشگفتار نشانگر سلامت عرصه نگارگری است؟ آیا به واقع عرصه هنر نگارگری از پویایی ، شادابی و سلامت لازم برخوردار است یا این هنر در حال احتضار است و نهاد های فرهنگی دولتی که باید به پاسداشت آن بپردازند تنها برای درست کردن بیلان های کاری هر از چندگاهی نمایشگاهی نیم بند از آثار نگارگرانی که کارشان حاصل سال ها خون دل خوردن است برپا می کنند و پس از آن بار دیگر نگارگران را به حال خود وا می نهند و آنها را در بستری از مشکلات و سختی ها رها می کنند ؟ در یک کلام آیا به واقع دولت به وظیفه خود در برابر حفظ و پاسداشت هنر نگارگری به مثابه میراثی ملی عمل کرده است یا نه ؟
پیش از هر چیز برای پاسخ گویی به این پرسش باید درباره موضوع پرسش توافق کنیم، بدین مفهوم که نگارگری یکی از شاخه های هنر معاصر با ویژگی های بومی است که خاص منطقه نفوذ فرهنگی ایران است. پس بر این اساس ، نگارگر ایرانی، یک هنرمند است و نیازمند رفع نیازهایی است که دیگر هنرمندان دچار آن هستند. بر اساس این تعریف، نگارگر ایرانی

باید از یک چرخه اقتصادی مناسب برخوردار شود تا نیازهای مالی و حیاتی خود را مرتفع کند و بتواند از فراغ لازم برای استمرار خلق هنری برخوردار شود . این امر به معنی آن است که نگاره های نگارگر ایرانی به عنوان یکی از شاخه های هنرهای تجسمی از ارزش اقتصادی برخوردار باشد و داد و ستد شود .
البته با توجه به آنکه نگارخانه های خصوصی هنر، تنها نهادهای رسمی و قانونی داد و ستد آثار هنرهای تجسمی در کشور به شمار می روند، اگر هنرمندان نگارگر از حاشیه اقتصادی مناسب برخوردار باشند یعنی آثارشان در چرخه اقتصادی هنر داد و ستد شود ، باید درصدی از نمایشگاه های برپا شده در نگارخانه های کشور، به این ارایه این هنر اختصاص داشته باشد. یعنی در بین هر تعداد از نمایشگاه های هنری که در این نگارخانه ها برپا می شود، یک یا چند نمایشگاه نیز به ارایه آثار نگارگری اختصاص داشته باشد. اما مساله این است که با بررسی فهرست های نمایشگاه های برپا شده در نگارخانه های کشور حتی نامی هم از یک نمایشگاه نگارگری نیست و نگارگران در حاشیه هنر کشور به سر می برند. جریان مسلط هنری کشور به این گونه هنری اعتنایی ندارد و نهاد های مدیریتی هنر کشور نیز توجهی به آن نداشته و ندارد. عرضه آثار نگارگری تنها در نمایشگاه های دوره ای مانند دوسالانه نگارگری انجام می شود که البته این نمایشگاه نیز به جای دوسالانه باید با نام گهگاهی نامیده شود زیرا استمراری در برپایی آن دیده نمی شود. با این وجود هنرمندان نگارگر کشور مشغول فعالیت هستند. آنها که البته از خوان بودجه های هنری کشور نصیبی ندارند، با صرف هزینه های شخصی همچنان به خلق آثار هنری خود مبادرت می ورزند ، اما مساله ای دیگر روبروی این هنر است که حتی همین اندک شرر را رو به خاموشی دارد ! این مساله ، چیزی نیست جز نظام مدون آموزش هنر نگارگری.
هنر نگارگری تا سال ها از آموزش مدون دانشگاهی در کشور بی بهره بوده است و تنها در سال های اخیر وزارت علوم به چند دانشکده علمی کاربردی و همچنین دانشگاه پیام نور مجوز تاسیس رشته نگارگری و آموزش دانشگاهی آن را داده است، در حالی که رشته نگارگری رشته ای بسیط است که حفظ و استمرار آن نیازمند وجود دانشگاهی خاص هنرهای سنتی ایرانی در کلیه مقاطع تحصیلات تکمیلی است. لازم به یادآوری است که چنین دانشگاهی در دیگر کشورهای شرقی که از پیشینه غنی در زمینه هنرهای ملی برخوردارند نیز وجود دارد و هرفرد علاقه مندی می تواند هنرهای سنتی آن کشورها را از ابتدا تا بالاترین سطوح دانشگاهی در دانشگاه های خاص هنرهای سنتی آن کشورها تحصیل کنند. برای مثال شما می تواند در کشور چین در دانشگاه به تحصیل نقاشی چینی در دانشگاه هنرهای سنتی آن کشور بپردازید یا در هندوستان به تحصیل نگارگری هندی بپردازید.
در نهایت ، عرصه هنر نگارگری اکنون در کشور مبتلا به بیماری است که در یک کلام می توان این بیماری را کم توجهی آکادمیک نامید که درمان آن هم توجه ویژه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به تاسیس نگارخانه های ویژه داد و ستد آثار نگارگری و اقدام وزارت فرهنگ و آموزش عالی در تاسیس دانشگاه هنرهای سنتی ایرانی است. تنها در این صورت است نگارگری می تواند اوج شادابی و شکوفایی هنری را تجربه کند، در حالی که تاکنون عزم جدی در دولت برای رخداد این راه ها دیده نشده است. هر چند که امروز شاهد آن هستیم که در دانشگاه های علمی کاربردی و ... به تدریس هنر نگارگری پرداخته شده است ،اما هنوز هم تاسیس دانشگاه هنرهای سنتی در کشور خیالی دور است، زیرا تاسیس چنین دانشگاهی عزم دولت را برای حفظ این هنرها می طلبد.
پریس تنظیفی