مشارکت مردم، نیاز حیاتی کشور

بیش از یک سده است که حضور و مشارکت مردم در عرصه های مختلف تصمیم گیری و سیاسی از طریق نهاد مستقل قوه مقننه مورد توجه دنیای شرق قرار گرفته است. از همان ایام مردم ایران نیز که از استبداد مطلقه فردی و سلاطین به تنگ آمده بودند با نگاه به پیشرفت و همچنین تجربه موفق بسیاری از ملل غربی برای محدود سازی قدرت و افزایش مشارکت شهروندان در اداره کشور اقدامات گسترده‌ای را سامان دادند و در نهایت جنبش بزرگ مشروطه را به ثمر رساندند . اما متاسفانه این جریان در کمتر از ۱۵ سال باشروع استبداد پهلوی از نفس افتاده و عملاً جز نامی چیزی از آن باقی نماند.
می‌توان با قاطعیت گفت که در دوره رژیم منحوس پهلوی به جز سالهای دهه بیست که کودتای ۲۸مرداد ۳۲ و سرنگونی و سقوط دولت ملی مصدق انجامید عملاً نقش مشارکت مردم چه در پارلمان ، چه در احزاب و مطبوعات کاملاً از یاد رفت و رژیم پهلوی با همان شیوه سلاطین قاجار و تنها با ظاهری مدرن تر به حکمرانی پرداخت .
غیبت مردم در بسیاری از امور کلان کشور در دوره پهلوی سبب شد که موجی از نارضایتی در لایه های مختلف اجتماعی کشور رسوخ کند. در اواخر دهه پنجاه بسیاری از ملت ایران با این پرسش مواجه بودند که جایگاه آنان در عرصه تصمیم سازی‌های سیاسی ، اقتصادی، فرهنگی و ... کجاست؟ چرا اراده شاه مافوق اراده کل ملت است و نمایندگان مجلس افتخار خود را در تأیید کامل نظرات آریا مهری می‌دانند؟ نشریات نیز عملاً به مثابه روابط عمومی ادارات تنها به گزارش پیشرفتها و رسیدن به دروازه های طلایی تمدن بزرگ شاه می‌پرداختند.
این امر بسیاری از جامعه شناسان را نیز نگران کرده بود. آنان بر این باور بودند که اگر چه این شیوه حکمرانی برای شاه مطلوب و راحت است ، اما مردمی که خود را در امور دخیل ندانند در بزنگاه های حساس و در هنگام تهدید های داخلی و خارجی به حمایت از سیستم مستقر نخواهند پرداخت. شاهد نیز بودیم که با بروز نخستین مخالفت‌های خیابانی علیه رژیم مردم نه تنها از شاه پشتیبانی نکردند بلکه با توجه به اینکه شعارهای انقلابیون را تجلی واقعی خواسته‌های سرکوب شده خویش می‌دیدند، با رهبری داهیانه رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران جسورانه به خیابان ها آمدند و در کمتر از یک سال رژیم سلطنتی را بر افکندند .
بر خلاف رژیم شاه، امام خمینی (ره) در همه حال از مشارکت مردم استقبال می‌کردند و بر این باور بودند که حضور ملت در صحنه در کنار وحدت کلمه هر مشکلی را از پیش پای نظام و انقلاب بر خواهد داشت. رهبر فقید انقلاب اسلامی ایران با تأکید مکرر بر این امر که مردم ولی نعمت ما هستند تلاش داشتند ضمن بالا بردن خود باوری ملتی که سالها تحت تحقیر سلاطین مستبد بوده به مسئولین نیز گوشزد کند که نظام بدون حضور مردم ارزش نداشته و دوام نخواهد آورد. از اواسط دهه هفتاد برخی صاحبنظران متعلق به جریانهای تندرو بر خلاف نص صریح امام راحل(ره) تلاش گسترده‌ای را برای کم اهمیت جلوه دادن حضور مردم و حق انتخاب آنان به خرج دادند. در مقابل نیروهای خط امام و جریان اصلاح طلب نیز به انحای مختلف همت خود را صرف تبیین ایده‌ها و آرمانهای امام راحل (ره) در زمینه مشارکت سیاسی اقشار مختلف جامعه داشته‌اند .
شاید یکی از مهمترین اقدامات دولت اصلاحات برای افزایش نقش مردم در حکومت داری را بتوان در اجرای اصل مغفول مانده شوراها و سپردن امور شهرها و روستا‌ها به مردم ارزیابی کرد. در حال حاضر نیز با همه اما و اگرها درصورتی که دست کم در ظاهر، مشارکت سیاسی مردم و حضور آنان در عرصه به یکی از اصول همه نیروهای سیاسی درون نظام بدل شود با این حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا برای مشارکت سیاسی ایرانیان در امور کشور فضا مناسب است ؟
با توجه به مفهوم مدرن مشارکت در دوران معاصر، ابزار به وقوع پیوستن آن نیز نمی‌تواند از ابزار مدرن به دور باشد. اگر در صدها سال پیش حضور مردم در یک میدان به عنوان بیعت یا مشارکت احتمالی رعایا تعبیر می‌شد امروز ابزارهایی چون احزاب آزاد، انتخابات ، روزنامه ها و... به عنوان ابزار مشارکت ‌مردمی معرفی می‌شوند. با این تعریف می توان گفت هنوز برای رسیدن به فضای مشارکتی مطلوب راه طولانی در بیش داریم. به نظر می‌رسد کاهش خطوط قرمز برای مطبوعات و احزاب در کنار ایجاد فضای رقابتی می‌تواند مردم را به مشارکت بیشتر در امور تشویق کند. یکی از بزنگاه‌هایی که در مقابل دولت قرارگرفته انتخابات آتی ریاست جمهوری یازدهم است. باید دید حاکمیت برای مشارکت بیشتر و حداکثری مردم در این انتخابات که نتیجه آن قطعاً بالا بردن ضریب افزایش امنیت ملی در مقابل تهدید‌های خارجی ، احساس رضایت عمومی در جامعه و.... است چه برنامه ای در پیش دارد. چراکه هم اکنون مبرم ترین ،اساسی ترین و حیاتی ترین نیاز اصلی کشور در شرایط نامطلوب فعلی چیزی جز مشارکت و حضور گسترده ، موثر ، واقعی و آگاهانه مردم نیست.