اینستاگرام بزرگترین بازار کارآفرین ایران

اینستاگرام از جمله اپلیکیشن‌های محبوب جهان است که به سرعت به عنوان یک ابزار قدرتمند در خدمت کسب و کارها درآمد. قابلیت‌های این برنامه به‌گونه‌ای است که امکان معرفی و دیده‌شدن کالا و خدمات را فراهم می‌کند. در مجموع امروزه اینستاگرام به یکی از اصول اساسی بازاریابی و ابزار مهم در توسعه کسب و کار  تبدیل شده است.
این بستر موقعیتی را فراهم می‌کند که صاحبان کسب و کار، جامعه مشتریان خود را یافته و با آن‌ ارتباط گیرند. حتی امکان تبدیل مشتریان بالقوه به مشتریان بالفعل آسان است. از نکات قابل توجه نبود محدودیت کسب و کار بوده که صاحبان کسب در دنیای واقعی با آن مواجهند. در واقع محدودیت‌هایی نظیر وابستگی به مکان و موقعیت جغرافیایی و محدودیت ارتباط با مشتریان، و محدودیت فعالیت کسب و کارها در ساعات معین در اینستاگرام وجود ندارد. این ویژگی‌ها اهمیت و محبوبیت استفاده کسب و کار از اینستاگرام را افزایش داده است.
اینستاگرام در ایران بر خلاف سایر برنامه‌ها مانند توییتر و یوتیوب مسدود نشده است. محبوبیت این برنامه در ایران سبب شده رشد آن همچنان ادامه داشته باشد. طبق آمار مرکز پژوهشی بتا تعداد کاربران اینستاگرام از 24 میلیون کاربر در سال 96 به 48 میلیون کاربر در سال 1400 رسیده است. یعنی در طی 4 سال رشد دو برابری داشته است. بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که رشد فالوئر کاربران برتر شامل سلبریتی‌ها و اینفلوئنسرهای اینستاگرام نسبت به کاربران معمولی این برنامه، افزایش قابل توجهی داشته است. به طوری که بر اساس گزارش مرکز پژوهشی بتا دنبال‌کنندگان سلبریتی‌ها در طی دو تا سه سال اخیر گاها به 5تا10 برابر هم رسیده‌اند.
پیش از این، فعالیت کسب و کارها در اپلیکیشن‌ها و از جمله اینستاگرام به دلیل ماهیت جدید این فعالیت‌ها قوانین مالیاتی مشخصی برای آنها تعریف نشده بود. تا اواخر سال 99 اعلام شد بر اساس مصوبه نماینده‌های مجلس درآمد ناشی از تبلیغات برای کاربرانی که بیش از ۵۰۰ هزار دنبال کننده دارند از محل تبلیغات مشمول مالیات قرار خواهد گرفت.
در حقیقت اینستاگرام و بعضی دیگر از شبکه های اجتماعی، سبب حذف هزینه هایی مانند اجاره مغازه یا فروشگاه، سرمایه گذاری کلان ابتدای کار و حتی حذف هزینه سربار و مالیات و... شده اند.  باید پذیرفت که اکنون اینستاگرام به یکی از بسترهای اصلی فعالیت کسب و کارها تبدیل شده و در دوره اخیر شیوع کرونا تا حد زیادی توانسته است جایگزین فروش در فروشگاه و مغازه شود. براساس آمارهای ارائه شده از سوی مرکز پژوهشی بتا، کاربران فارسی زبان اینستاگرام که به حدود چهل و هشت میلیون کاربر می رسند در طول یک سال بیش از یک میلیارد محتوا روی اینستاگرام تولید می کنند. از مجموع حساب های کاربری فارسی زبان این شبکه، بیش از هزار پیج   بالای یک میلیون دنبال کننده و بیش از هفت هزار پیج بالای پانصد هزار دنبال کننده در این فضا دارند.
مقایسه آمار منتشر شده از سوی مرکز پژوهشی بتا اینستاگرام در سال 99 و 1400 نشان داده شده است. بر اساس نمودار تعداد کل کاربر از 47 میلیون به 48 میلیون افزایش یافته است. همچنین تعداد کاربرانی که بیش از یک میلیون فالوئر دارند از 600 کاربر در سال 99 به یک هزار کاربر در سال 1400 رسیده است.
از سوی دیگر مبالغی که برای تبلیغات در اینستاگرام صرف می شود، رقم قابل توجهی است و با بزرگ ترین درآمدهای تبلیغاتی حال حاضر کشور قابل مقایسه است. این آمارها اقتضا می کنند که مسولان این وجه از شبکه های اجتماعی از جمله اینستاگرام را جدی بگیرند و تصمیمات کلان درباره فضای مجازی، مبتنی بر جایگاه کنونی شبکه های اجتماعی در اقتصاد بومی و خرد گرفته شود. در زمان کرونا عمدتا فروشگاه ها و مغازه هایی که به دلیل تعطیلی های اجباری و قرنطینه، امکان ارائه خدمات و محصولات خود را به صورت حضوری نداشتند، از این بستر حداکثر استفاده را برده اند. کلمات به کار رفته توسط صفحات کسب و کارهای فعال اینستاگرامی نشان می دهد مشاغلی همچون آرایشگاه ها، املاک، پوشاک، صنایع دستی، عکاسی و تصویربرداری و خدمات عمومی در میان فعالیت های اقتصادی که در این شبکه در جریان است، حضور پررنگ تری دارند. همچنین در حوزه آموزش نیز کسب وکار های متعددی توانسته اند با استفاده از ظرفیت لایو و IGTV اینستاگرام رشد قابل ملاحظه ای داشته باشند.
 
با بررسی کسب و کار های در تمامی اینستاگرام فارسی جدا از حوزه تبلیغات که همان طور که گفته شد ساختاری فراگیر در تمامی صفحات دارد، سهم عنوان شغلی ها به صورت نمودار زیر است، به این صورت که اصلی ترین حوزه کسب و کاری در اینستاگرام پوشاک و بعد از آن آرایشی و بهداشتی و در رتبه سوم مشاغل حوزه مشاوره و خدمات و در چهارمین جایگاه لوازم منزل و کسب و کارهای مرتبط با آن و بعد از آن مواد غذایی قرار دارد.
لوازم ساختمانی و دکور منزل و زیورآلات در جایگاه بعدی و همچنین در انتهای نمودار لوازم خودرو و کسب کار های مرتبط با گل و گیاه و حیوانات و در سه عنوان آخر کتاب، موبایل و لوازم الکترونیکی و دیگر کسب و کار ها که به تنهایی سهم جدی نداشته اند قرار دارد.
 
محسن فینی زاده
دانشجوی دکتری و پژوهشگر حوزه داده کاوی