يلدا نماد پايان تاريکي و اميد به روشنايي

گروه فرهنگي-مهدي يزدي:دو هزار و پانصد و بيست و چهار سال از نخستين باري که شب يلدا در تقويم رسمي ايرانيان باستان ثبت شد سپري مي‌شود.داريوش يکم پادشاه هخامنشي براي نخستين بار اين جشن کهن ايرانيان را ثبت کرد و از آن زمان همه ساله ايرانيان در بلندترين شب سال گرد هم جمع مي‌شوند و پايان تاريکي را با اميد به فرارسيدن روزهاي روشن جشن مي‌گيرند.هرچند که باستان شناسان بر اين باورند که تا 7000 سال پيش نيز مي‌توان آيين مربوط به شب يلدا را رصد کرد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین،امسال با توجه به حوادث سه ماه گذشته، اگرچه مردم نسبت به سالهاي گذشته، کمتر تمايلي به جشن و شادماني دارند اما با اين حال گرد هم آمدن خانواده‌ها و به جاي آوردن رسوم قديمي، رسمي نيست که مردم فراموش کنند؛ حتي اگرهمراه با شادماني نباشد. اين جشن نمادين، برگرفته از زايش است چراکه «يلدا» برگرفته از واژهٔ سرياني به‌معناي زايش است. مردم دوران باستان و از جمله اقوام آريايي، از هند و ايراني - هند و اروپايي، دريافتند که کوتاه‌ترين روزها، آخرين روز پاييز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها به تدريج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر مي‌شوند، از همين رو آن را شب زايش خورشيد (مهر) ناميدند. در دوران کهن فرهنگ اوستايي، سال با فصل سرد شروع مي‌شد و در اوستا، واژه «سَرِدَ» (Sareda) يا «سردَ» (Saredha) که به مفهوم «سال» است، خود به معناي «سرد» است و اين به معني بشارت پيروزي اورمزد بر اهريمن و روشني بر تاريکي است. هاشم رضي در کتاب گاهشماري و جشن‌هاي ايران باستان نوشته است: «تاريکي نماينده اهريمن بود و چون در طولاني‌ترين شب سال، تاريکي اهريمني بيشتر مي‌پايد، اين شب براي ايرانيان نحس بود و چون فرا مي‌رسيد، آتش مي‌افروختند تا تاريکي و عاملان اهريمني و شيطاني نابود شده و بگريزند، مردم گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشيدن، شادي و پايکوبي و گفتگو به سر مي‌آوردند و خواني ويژه مي‌گستردند، هرآنچه ميوه تازه فصل که نگاهداري شده بود و ميوه‌هاي خشک در سفره مي‌نهادند. سفره شب يلدا، «ميَزد» Myazd نام داشت و شامل ميوه‌هاي تر و خشک، نيز آجيل يا به اصطلاح زرتشتيان، «لُرک» Lork که از لوازم اين جشن و وليمه بود، به افتخار و ويژگي «اورمزد» و «مهر» يا خورشيد برگزار مي‌شد.»
آجيل و انار و هندوانه از مهمترين خوراکي‌هاي شب يلداست. رنگ سرخ، نماد نور خورشيد بود و به همين دليل انار و هندوانه به خاطر رنگ سرخ، جزئي جدايي ناپذير از سفرهٔ شب يلدا هستند. هندوانه يادآور گرماي تابستان و حرارت است. باور ايرانيان بر اين بود، اگر مقداري هندوانه در شب يلدا بخوريد در سراسر زمستان طولاني، سرما و بيماري بر شما غلبه نخواهد کرد و اين باور، با خواص هندوانه که سرشار از ويتامين‌هاي A و B و C است مطابقت دارد. انار هم در سفره شب يلدا نماد شادي و زايش است. انار سرشار از ويتامين ث است که سبب تقويت سيستم ايمني بدن مي‌شود و تصفيه کننده خون و سرشار از آهن است، در نتيجه موجب افزايش انرژي و خون سازي در بدن فرد مي‌شود و تصفيه خون مانند زندگي يا زايش دوباره انسان است، به همين علت انار را نماد زايش و شادي مي‌دانند. به جز خوردن انار و هندوانه و آجيل، گرفتن فال حافظ و شاهنامه خواني از رسوم قديمي آيين شب يلداست.
رسوم اصلي شب يلدا اگرچه يک شکل دارد اما بنا به مناطق جغرافيايي ايران، رسوم خاصي نيز در شب يلدا در هر منطقه وجود دارد. جشن شب يلدا در بين اقوام غير ايراني نيز به اشکال ديگري وجود دارد که نشاندهنده توجه بسياري از جهانيان به طولاني ترين شب سال يا همان انقلاب زمستاني است. اما به شکلي که در ايران شب يلدا را گرامي مي‌دارند، مخصوص ايران و تاجيکستان و بخشهايي از پاکستان و افغانستان و حتي جمهوري آذربايجان است. در روز 9 آذر 1401 در جريان سومين روز از هفدهمين نشست «کميتة بين‌الدولي يونسکو براي پاسداري از ميراث فرهنگي ناملموس» در شهر رباط مراکش مراسم يلدا/چله به عنوان ميراث مشترک دو کشور ايران و افغانستان به ثبت جهاني رسيد.
در هر شرايطي، گرامي داشتن رسوم کهن ايرانيان، نه تنها يادآور تاريخ کهن اين مرز و بوم است، بلکه نمادي از اميد به آينده و روشنايي محسوب مي‌شود.