جايگاه دولت درکنترل بازار کجاست؟

گروه اقتصادي – شهرام صدوقي: بازار‌هاي ارز و طلا در روزهايي که ساير بازارها هم شاهد قيمت‌هاي افزايشي هستند هر ساعت تابلوهاي اعلام قيمت‌ها را با قيمت‌هاي جديد و تاريخي عوض مي‌کنند و اين‌روزها شاهد ادامه رکوردشکني‌ها در بازارها هستيم.
به گزارش مردم سالاری آنلاین،روزگشته قيمت سکه تمام بهار آزادي به راحتي سد بيست ميليون تومان را گذشت و تا لحظه تنظيم خبر بالاي اين رقم معامله مي‌شد. همچنين هر دلار آمريکا هم دو روزي است که از مرز جديد 40 هزار تومان عبور کرده و ديروز به ميانه‌هاي کانال 40 هزار تومان هم رسيده بود و هر دلار آمريکا با 40 هزار و 500 تومان معامله مي‌شده است. هيچکس فراموش نمي‌کند زمانيکه رئيسي (رئيس جمهور فعلي) در سال 97 که رئيس قوه قضا و حسن روحاني رئيس‌جمهور بود، در نشستي به کنايه گفت: «خدا رحم کرد من رئيس‌جمهور نشدم که دلار 5 هزار تومان شود!» کنايه او به انتخابات سال 96 بر مي‌گشت که حاميان حسن روحاني مي‌گفتند با پيروزي رئيسي، دلار سه هزار توماني به 5 هزار تومان خواهد رسيد.آن روزها هنوز ترامپ از برجام بيرون نيامده بود و همه به معجزه توافق هسته‌اي ايمان داشتند و منتظر اقتصاد با ثبات و زنده بودند. خروج آمريکا از برجام، تمام اين برنامه‌ها را برهم زد و آرامش 4 ساله‌اي که به واسطه مذاکرات و توافق هسته‌اي حاصل شده بود، تبديل به طوفان عجيب و غريبي شد که اقتصاد ايران را زير و رو کرد. طوفاني که هرچه اميد کاشته شده بود را برباد داد و کار به جايي رسيد که نامزد شکست خورده در سال 96، در انتخابات بعدي رئيس جمهور شد.
اما ناظران سياسي و اقتصادي به درستي تحليل کرده بودند که اگر رئيسي در همان سال 96 رئيس جمهور مي‌شد، شاهد افزايش قيمت دلار خواهيم بود.
همين روزها که يک سال و اندي از عمر دولت رئيسي مي‌گذرد شاهد رسيدن دلار به 40 هزار تومان هستيم. رئيسي وقتي کار را از دولت قبلي تحويل گرفت، قيمت دلار حوالي 25 هزار تومان بود و الان که 15 ماه از آغاز دولت سيزدهم مي‌گذرد قيمت‌ها در بازار ارز به نزديک 80 درصد رشد رسيده اند و قيمت‌هاي تاريخي روي تابلوها ديده مي شود.رئيس جمهور رئيسي در اين مدت، مدام دستور داده است اما اين دستورها هيچ گره‌اي را از مشکلات اقتصادي کشور باز نکرده است و سفره مردم هر روز کوچک‌تر از ديروز مي‌شود. بنابر اين گزارش، سونامي ‌افزايش قيمت دلار بزودي ساير بازارها رو هم تحت تاثير خود قرار خواهد داد و نوسانات قيمتي در بازارهاي خودرو، مسکن، کالاي اساسي و غيره بيش از پيش خواهد بود. نااميدي به سرانجام يافتن برجام به خير و خوشي، نبود سرمايه گذاري‌هاي خارجي و داخلي در کشور، کسري 300 هزار ميليارد توماني ، توقف پروژه‌هاي عمراني دولت در سراسر کشور از جمله نااميدي‌هايي است که دولتمردان فعلي در تلاشي همه روزه  سعي در ناديده انگاشتن آنها ميپردازند و سخن از به راه افتادن قطار پيشرفت در دولت سيزدهم به ميان مي‌آورند.
برنامه دولت براي کنترل بازار ارز تا اين لحظه اين بوده که رسانه‌ها از انتشار اخبار قيمت دلار منع شوند و فقط مجاز به انتشار قيمت «دلار نيمايي»، «دلار در بازار متشکل»، «دلار در صرافي ملي» اما کسي نتواند قيمت اصلي دلار در بازار آزاد را انتشار دهد! در حقيقت دولت در خيال و وهم خود گمان کرده با محدوديت رسانه‌ها، قيمت‌ها را کنترل مي‌کند، در حاليکه در دنياي واقعي اتفاقات ديگري در جريان است.در حاليکه وضعيت معيشتي مردم به سخت‌ترين روزهاي خود رسيده، ابراهيم رئيسي روز گذشته گفته پيشرفت‌هاي بسياري به دست آمده که عموم مردم و حتي عده زيادي از نخبگان اطلاعات دقيق و کاملي از آن‌ها ندارند!معناي اين جمله مشخص نيست و معلوم نيست اين چه پيشرفتي است که حتي نخبگان از آن اطلاع ندارند، اما آنچه معلوم است اينکه اراده‌اي براي کنترل بازارهاي مالي و مديريت آن وجود ندارد. اين موضوع آنجا دردناک مي‌شود که بدانيم شرايط اوليه براي کنترل بازار به ويژه از جهت ذخاير ارزي وجود دارد، اما کاري پيش برده نمي‌شود.
جالب اينجاست علي صالح آبادي، رئيس کل بانک مرکزي با حضور در يک برنامه زنده تلويزيوني در پنجم آبانماه امسال اعلام کرده بود که در حال حاضر درآمد دولت نسبت به گذشته افزايش يافته و دسترسي به منابع ارزي نيز بهتر شده است که اين موارد به کنترل بازار ارز کمک کرده است.صالح آبادي در اين برنامه تصريح کرد: وصولي‌هاي ارزي دولت در هفت ماهه امسال نسبت به دوره مشابه سال گذشته سه برابر شده است و در سامانه نيما عمده ارزي که استفاده شده براي واردات مواد اوليه واسطه اي و سرمايه بوده است که نشان مي‌دهد وضعيت خوبي در هفت ماهه گذشته داشته ايم و پيش بيني من براي ماه‌هاي آينده، آرامش بازار ارز است.صالح آبادي در ان زمان مدعي شده بود که بازار ارز متعادل است و عرضه و تقاضا در بازار تعادل دارد. او معتقد بود در زماني که نياز باشد بانک مرکزي مي‌تواند به عنوان بازارگردان در بازار حضور پيدا کند اما در حال حاضر نياز به حضور بانک مرکزي در اين بازار بسيار کم بوده و ذخاير بانک مرکزي استفاده نشده است و بازار، خود را اداره کرده است و در صورتي که بازار نياز به عرضه و تقاضا داشته باشد اين کار را انجام مي‌دهيم.از اين گفتگوي رئيس کل بانک مرکزي حدود دو ماه گذشته است و قيمتها در بازار ارز و طلا به رکوردهاي جديد دست يافته است و امروز( در لحظه تنظيم خبر) هيچ برنامه جدي از سوي اين نهاد حاکميتي دولتيبراي کنترل و مهار بازار ارز مشاهده نشده است.بررسي ميداني خبرنگاران از بازار بيانگر آن است که قيمت سکه از ظهر روز شنبه سوم دي از محدوده 19 ميليون تومان گذشت و حداکثر با قيمت 20 ميليون و 300 هزار تومان معامله مي‌شد.بر اين اساس،از ابتداي آذر ماه سال جاري قيمت سکه در بازار رکوردهاي جديدي را ثبت کرد؛ به گونه‌اي که براي نخستين بار از مرز 16 ميليون تومان گذشت و وارد کانال 17 ميليون تومان شد.پس از اين جهش قيمتي، سکه ديگر از نردبان گراني پايين نيامد تا جايي که ديروز صبح قيمت سکه در محدود 19 ميليون و 500 هزار تومان بود اما از ظهر وارد کانال 20 ميليون تومان شد که يک رکورد جديد محسوب مي‌شود.اين در حاليست که نرخ اونس جهاني طي هفته گذشته کاهش 7 دلاري را تجربه کرد و امروز و فردا نيز بازارهاي جهاني تعطيل هستند، اما به نظر مي‌رسد قيمت سکه در ايران به تبعيت از نرخ دلار قصد نزولي شدن را ندارد.نکته قابل توجه آنکه حباب سکه نيز روز به روز بزرگ‌تر مي‌شود تا جايي که روزگذشته حباب سکه طرح جديد به مرزهاي 3 ميليون تومان هم نزديک شد.
در اين ارتباط نادر بذرافشان رئيس اتحاديه طلا و جواهر استان تهران مي‌گويد: افزايش قيمت‌ها در بازار سکه و طلا به اوج خود رسيده است و توصيه ما همانطور که پيش‌تر نيز تاکيد شد، اين است که فعلاً مردم سعي کنند به اين بازارها ورود نکنند و منتظر اجراي سياست‌ها و مديريت بانک مرکزي در رابطه با نرخ ارز و تأثير آن بر بازارهاي داخلي و همچنين کاهش و ثبات نرخ ارز باشند.طبق تاکيد بذرافشان، افزايش‌هاي فعلي قيمت سکه کاذب است که بايستي کاهش پيدا کنند و احتمال اين کاهش نيز وجود دارد. بر اساس اين گزارش، روز شنبه قيمت دلار توافقي به 36,200 تومان رسيد، دلار حواله در سامانه نيما به قيمت 285,000 تومان و در سامانه سنا 285,000 به قيمت تومان رسيد، قيمت اسکناس دلار در سامانه نيما 30,000 تومان بود.همچنين قيمت دلار آمريکا در بازار غير مجاز هم حدود 40 هزار و 450 تومان خريد و فروش ميشد.همچنين قيمت يورو حواله در سامانه نيما 30,200 تومان و در سامانه سنا 30,200 تومان معامله شد. يک عضو کميسيون برنامه و بودجه مجلس شوراي اسلامي گفت: مگر چه اتفاق عجيب و غريبي رخ داده که با وجود اين همه منابع درآمدي و ارز حاصل از فروش نفت، قيمت ارز به يکباره و در بازه کوتاه مدت بالغ بر 10 هزار تومان افزايش پيدا کرده است؟احسان ارکاني در گفت‌وگو با ايسنا در خصوص چرايي افزايش نرخ ارز گفت: قرار است رئيس بانک مرکزي در جلسه علني مجلس درباره علت افزايش نرخ ارز توضيح دهد؛ اکنون در وضعيتي هستيم که ميزان فروش نفت به دوران اوج قبل از تحريم رسيده لذا منابع درآمدي حاصل از فروش نفت به طور کامل تحقق پيدا کرده است. از طرف ديگر درآمدهاي دولت از ماليات هم در سقف پيش‌بيني شده محقق شده و بر اساس اظهارات مقامات دولتي مشکلي از لحاظ کمبود درآمد و منابع درآمدي و همچنين کسري بودجه وجود ندارد.اين نماينده مجلس ادامه داد: از طرف ديگر با حذف ارز 4200 توماني، فشار تحميلي به دولت براي تامين منابع ارزي وجود ندارد به همين دليل سوال ما اين است که چه عاملي باعث شده در يک بازه زماني خيلي کوتاه نرخ دلار از 30 هزار تومان به 40 هزار تومان برسد؟ سوالي که حداقل براي ما جوابي ندارد.از نظر علمي، فني و دانش اقتصادي حداقل شاهد تثبيت نرخ ارز باشيم. اينکه چرا اتفاقي برعکس رخ داده احتياج به پاسخ علمي دارد نه اينکه با کلي گويي و ربط دادن موضوعات مختلف به يکديگر، افکار عمومي و اذهان نخبگان و متخصصان علم اقتصاد را قانع نکنيم. ما پاسخ دقيق و فني مي‌خواهيم.
وي افزود: منتظر توضيحات رئيس بانک مرکزي هستيم که چه اتفاق عجيب و غريبي رخ داده که با وجود اين همه منابع درآمدي و ارز حاصل از فروش نفت در سقف اعلام شده توسط دولت و همچنين کاهش 20 ميليارد دلاري هزينه‌هاي دولت ناشي از حذف ارز ترجيحي، شاهد افزايش يکباره قيمت ارز به جاي تثبيت نرخ ارز هستيم؛ نرخ ارز در مدت کوتاه 10 روز افزايش عجيب و غريب به ميزان 33 درصد رشد داشته است. ارکاني در مورد اينکه آيا اغتشاشات و ناآرامي‌ها باعث افزايش قيمت دلار شده است گفت: بايد توضيح داده شود که ناآرامي‌ها چه تاثيري در بحث ارز داشته لذا لازم است استدلال‌ها، فني، تخصصي، علمي و قابل پذيرش باشد؛ آيا قبل از ناآرامي‌ها در وضعيت خوبي از لحاظ تورمي و افزايش قيمت‌ها قرار داشتيم و اکنون چنين شرايطي را نمي بينيم يا اينکه همان زمان هم چنين شرايطي بود و اکنون سرعت پيدا کرده است؟
وي اضافه کرد: نکته اصلي اين است که طبق اعلام وزير نفت، فروش نفت به زمان قبل از تحريم‌ها برگشته و با حذف ارز ترجيحي، 20 ميليارد دلار از هزينه‌هاي دولت حذف شده است؛ پس بايد از نظر علمي، فني و دانش اقتصادي حداقل شاهد تثبيت نرخ ارز باشيم. اينکه چرا اتفاقي برعکس رخ داده احتياج به پاسخ علمي دارد نه اينکه با کلي گويي و ربط دادن موضوعات مختلف به يکديگر، افکار عمومي و اذهان نخبگان و متخصصان علم اقتصاد را قانع نکنيم. ما پاسخ دقيق و فني مي‌خواهيم.