بحران اعتماد شکننده به بورس، نگران کننده است 

گروه اقتصادي – محمدحسين روانبخش: سقوط يک سهم يا سهام يک گروه در بورس اتفاقي عجيب نيست، همان طور که افزايش يکباره قيمت‌ها در اين بازار جزيي از روند بازار است، کاهش يا سقوط قيمت نيز روندي پذيرفته شده در اين بازار است؛ بازاري که همچون همه بازارها بر اساس عرضه و تقاضا قيمت را تعيين مي کند و تنها تفاوت آن با ساير بازارها اين است که سرعت تاثيرپذيري اين بازار بيشتر و فراگيرتر است. با اين همه وقتي کليت بازار دچار وضعيت سقوط مي شود ديگر نبايد موضوع را عادي تلقي کرد. سکته يکباره بازار سرمايه با همه سهم‌هاي متنوع و گروه‌هاي مختلف، نشان دهنده بيماري حاد در آن بازار است. اين اتفاق هر بار که در بازارهاي سرمايه کشورهاي مختلف افتاده، جامعه‌اي را متلاطم کرده يا اصول اقتصادي حاکم بر آن را زير و رو کرده است تا اقتصاد بيمار بهبود يابد.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،در ايران اما گويي داستان به شکل ديگري است. بازار سرمايه ايران يکبار در سال 1399 دچار وضعيتي فراموش ناشدني شد، وضعيتي که حاصل ضعف مديريت اقتصادي دولت، ناتواني در کنترل بحران‌هاي اقتصادي و به روايتي دستکاري در بورس بود. اتفاقي که اين بازار را بيش از دو سال به کما برد و به نظر مي رسيد که تجربه اي خواهد شد براي همه دولت‌ها. از سه ماه قبل به نظر مي رسيد که اين بازار دارد اندکي جان مي گيرد، اعتماد از دست رفته را بدست مي آورد و سرمايه گذاران را بار ديگر به سوددهي اين بازار اميدوار مي کند اما بعد از سه سال آنچه از در دو روز گذشته شکل گرفته، به نظر آغازگر بحراني تازه در اين بازار است، بحراني که با بي سابقه ترين ريزش قيمت‌ها در بورس شکل گرفته است.
روز يکشنبه برخلاف انتظارها، شاخص کل بورس با افت 95 هزار و 43 واحد، يعنب کاهش 3.7 درصدي رو‌به‌رو شد و در ارتفاع دو ميليون و 440 هزار واحدي به کار خود خاتمه داد. در اين روز چهار هزار ميليارد تومان پول سرمايه گذاران حقيقي از بورس خارج شد. چنين وضعيتي بلافاصله تاثير خود را بر بازار گذاشت و در روز دوشنبه سهمگين ترين و بي سابقه ترين سقوط بورس شکل گرفت. شاخص کل بورس با کاهش 5.15 درصدي به کانال دو ميليون و 300 هزار واحد عقب‌ نشست و رقم دو ميليون و 314 هزار واحد را ثبت کرد. چنين کاهشي که با سقوط قيمت 97 درصد سهام اين بازار و تشکيل صف‌هاي فروش بي سابقه و همه جانبه همراه بود، باعث طرح اين موضوع در برخي سايت‌ها و گروه‌هاي مرتبط با بورس شد که بايد معاملات ابطال شده و بازار چند روزي تعطيل شود. علت طرح اين موضوع، قانوني بود که تا به حال به کار نيامده بود و مربوط به زماني است که بورس بيش از 5 درصد کاهش پيدا کند: طبق  بند سه ماده چهار دستورالعمل نحوه تشخيص شرايط اضطراري موضوع ماده 32 قانون بازار اوراق بهادار در صورتي که بازارهاي بورس يا خارج از بورس (بازار پايه) در طول يک روز معاملاتي بيش از پنج درصد کاهش داشته باشد، سازمان بورس و اوراق بهادار مجاز است با تشخيص شرايط اضطراري موضوع را براي تصميم گيري جهت تعطيلي سه روزه بازار سرمايه در شوراي عالي بورس مطرح کند.اين قانون نشان مي دهد که حتي براي قانون گذاران اين بازار هم شکل گيري اين وضعيت، خارج از عرف بازار بوده و نشان دهنده وضعيتي ويژه و سوال آفرين است. با اين وصف اگرچه بنابه اظهار نظر برخي حقوقدان‌ها بستن بازار الزامي نيست و شرايط دارد، اما بي توجهي به اين شرايط مي تواند وضعيت را به مراتب وخيم تر کند. شکل گيري اين ريزش تاريخي در حالي است که هيچ عنصر بنيادين خاصي در اقتصاد ايران تغيير نکرده، هيچ خبر بدي در حوزه اقتصاد و سياست منتشر نشده و دولت قانون جديدي وضع نکرده است. همچنين در بحران شکل گرفته در سال 1399 که دوسال ادامه داشت، هيچ گاه بازار چنين سقوطي را تحربه نکرده بود و همين امر، نشان دهنده اهميت اين وضعيت بي سابقه است. با اين وصف نمي توان از طبيعي بودن اصلاح بازار و نگران کننده نبودن ماهيت کلي بازار سهام سخن گفت. اتفاقا ماهيت کلي بازار بسيار نگران کننده است، زيرا سرمايه گذاران حقيقي به اندازه‌اي نسبت به اصلاح در اين بازار حساس هستند و خطر تکرار وضعيت سال 1399 را جدي مي دانند که حاضر نيستند يکبار ديگر به توصيه‌هاي بي پايه و اساسي از اين دست توجه کنند. در واقع اگرچه بخشي از اعتماد و اميد به اين بازار در هفته‌هاي اخير بازيابي شده بود ولي به اندازه اي شکننده است که مي تواند با کوچکترين نگراني موجي از فروش و خروج سرمايه را رقم زند و بازار را متلاشي کند!اين وضعيت بازار نشان دهنده اهميت مديريت آن در اين شرايط است. ظاهر امر اين است که مديران فعلي بورس تجربه کافي براي گذر از اين بحران را ندارند، اما بايد منتظر ماند و ديد که در روزهاي آينده چه وضعيتي در بورس شکل مي گيرد و آنچه رخ داده چطور به وضعيت عادي تغيير پيدا مي کند تا دقيقتر درباره توان و تدبير مديران فعلي بورس نظر داد.
 
 
تداوم افت سنگين شاخص بورس در معاملات
 
شاخص کل بورس تهران در پايان معاملات روزگذشته با 125 هزار و 761 واحد کاهش در ارتفاع 2 ميليون و 314 هزار واحدي ايستاد.بنابر اين گزارش شاخص هم‌وزن با 37 هزار و 11 واحد کاهش به 803 هزار و 326 واحد و شاخص قيمت با 21 هزار و 799 واحد افت به 473 هزار و 159 واحد رسيد.روز دوشنبه در معاملات بورس تهران، بيش از 13 ميليارد و 657 ميليون سهم، حق‌تقدم و اوراق بهادار به ارزش 106 هزار و 776 ميليارد ريال معامله شد.پرداخت الکترونيک پاسارگاد (پي پاد) با 63 واحد، گروه صنعتي ملي (وملي) با 62 واحد و محورسازان ايران خودرو (خوساز) با 58 واحد تاثير مثبت بر شاخص بورس داشتند.در مقابل فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) با هشت هزار و 655 واحد، صنايع پتروشيمي خليج فارس (فارس) با هشت هزار و 341 واحد، ملي صنايع مس ايران (فملي) با هفت هزار و 952 واحد، معدني و صنعتي گل گهر (کگل) با چهار هزار و 16 واحد و معدني و صنعتي چادرملو (کچاد) با سه هزار و 818 واحد تاثير منفي بر شاخص بورس داشتند.بر پايه اين گزارش، ديروز همچنين پرداخت الکترونيک پاسارگاد (پي پاد)، سايپا (خساپا)، بانک ملت (وبملت)، فولاد مبارکه اصفهان (فولاد)، شرکت سرمايه گذاري تامين اجتماعي (شستا)، پالايش نفت اصفهان (شپنا) و ملي صنايع مس ايران (فملي)‌ در نمادهاي پُرتراکنش قرار داشتند.گروه خودرو هم در معاملات دوشنبه صدرنشين برترين گروه‌هاي صنعت شد و در اين گروه 2 ميليارد و 382 ميليون برگه سهم به ارزش 10 هزار و 735 ميليارد ريال دادوستد شد.شاخص فرابورس نيز ديروز يک هزار و 343 واحد کاهش داشت و به 29 هزار و 447 واحد رسيد.در اين بازار بيش از 6 ميليارد و 889 ميليون برگه سهم و اوراق مالي دادوستد شد و تعداد دفعات معاملات فرابورس بيش از 244 هزار و 279 نوبت بود.ايران خودرو ديزل (خاور) و فولاد شاهرود (فرود) تاثير مثبت بر شاخص فرابورس داشتند و در مقابل پتروشيمي مارون (مارون)، پليمر آرياساسول (آريا)، سنگ آهن گهرزمين (کگهر)، سرمايه گذاري مالي سپهر صادرات (وسپهر)، فولاد هرمزگان جنوب (هرمز) و شرکت سرمايه گذاري صبا تامين (صبا) با تاثير منفي بر اين شاخص همراه بودند.