۱۴
۱
سه شنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۲۳
نگاهِ «مردم‌سالاری آنلاین» به کارنامه‌ی علمیِ دکتر دبیرسیاقی

واپسین یارِ دهخدا هم رفت

با درگذشتِ دبیرسیاقی، فرهنگِ ایران باری دیگر در سوگِ یکی از خدمتگزارانِ راستین خویش نشست. روشن است که مردمان در این جهان سرنوشتی جز آمدن و رفتن ندارند، لیک جای شوربختی آنجا است که با رفتنِ دانشمندی همچون او، پژوهندگانی دیگر نیستند که جایِ خالی‌اش را پر کنند.
محمد دبیرسیاقی، پس از عمری کوشش در راهِ آموختن و آموزاندن، ۱۶ مهرماه درگذشت.
محمد دبیرسیاقی، پس از عمری کوشش در راهِ آموختن و آموزاندن، ۱۶ مهرماه درگذشت.
انسان‌هایی هستند که در سراسرِ زندگیِ خویش در پیِ آموختن‌اند، و این ویژگیِ آنان شایسته‌ی هرگونه‌ ستایشی است. این آدمها از آنچه آموخته‌اند خرسند نیستند و در این میانه، خویش را نیز برتر از دیگران برنمی‌شمرند و هماره در پیِ بازآموختن‌اند، و سپس آنچه را که آموخته‌اند با گشاده‌دستی و فروتنی فرادست دیگران می‌گذارند، و چونان درختی پربار پیشِ خواهندگان سر فرود می‌آورند تا دیگران نیز از بار و برشان بهره‌مند گردند. «محمد دبیرسیاقی» که پس از عمری کوشش در راهِ آموختن و آموزاندن، ۱۶ مهرماه، درگذشت از این دست کسان بود.
به گزارشِ «مردم‌سالاری آنلاین»، دبیرسیاقی پژوهنده‌ و نویسنده‌ای باریک‌نگر، ویراستاری تیزبین و استادی دلسوز در زبان و ادبِ پارسی بود.
او به سالِ ۱۲۹۸ در قزوین زاده شد؛ تا دانشگاه را در این شهر خواند و پس از آن به تهران آمد و در رشته‌ی زبان و ادبیاتِ پارسیِ دانشگاهِ تهران با بهره‌مندی از دانشِ استادانی همچون ابراهیم پورداود، ملک‌الشعرای بهار، بدیع‌الزمان فروزانفر، علی‌اصغر حکمت، علی‌اکبر سیاسی، محمد مقدم و بسیارانی دیگر دکتر در زبان و ادبِ پارسی شد.
دبیرسیاقی در دو بخشِ اداری و آموزشی به ایران خدمت کرد: در کارنامه‌ی او ۳۴ سال خدمتِ صادقانه‌ی دولتی در بخشِ مالیاتهای وزارتِ دارایی و نیز ۴۵ سال آموزشِ زبان و ادبِ پارسی در آموزشگاهِ عالیِ حسابداریِ وزارتِ دارایی، مدرسه‌ی عالیِ ادبیات و زبانِ خارجه، پژوهشکده‌ی فرهنگِ ایران، دانشکده‌ی علومِ ارتباطات، دانشگاهِ ملی، که سپس‌تر بهشتی نام گرفت، دانشگاهِ بین‌المللیِ قزوین و نیز در
ایشان صبحها به وزارت داریی می‌رفت و بعدازظهرها، بی‌آنکه ناهاری خورده باشد، رهسپارِ لغت‌نامه می‌شد و تا شب به کار واژه می‌پرداخت و چنین، اگر یاریِ دانشمندانی همچون او نبود بی‌گمان کارِ فرهنگِ دهخدا سرانجامی نمی‌گرفت و در میانه‌ی راه، یا با مرگِ دهخدا بازمی‌ماند، و این میراثِ گرانبها برای ایرانیان برجای نمی‌ماند.
دانشگاههای پکنِ چین و عین‌الشمسِ مصر دیده می‌شود، و نیز سخنرانیهایی گوناگون درباره‌ی تاریخ و فرهنگِ ایران در دانشگاههای تهران، قزوین، دهلیِ هند، کلنِ آلمان و نیویورک در امریکا ایراد کرده است.
دبیرسیاقی بیش از ۷۰ سال از زندگیِ خویش را صرفِ ویرایش و چاپِ نزدیک به ۹۰ اثر در زمینه‌های گوناگونِ ادب، دستورِ زبان، واژه‌نامه، تاریخ، دانش، گیتی‌شناسی، سفرنامه و ... کرد که بیشتر آنها آثاری مرجع در زبانِ پارسی‌ به شمار می‌روند که تا پیش از ایشان ویرایش و چاپ نشده بودند.
دیوانهای شاعرانِ ایران که ایشان ویراسته‌اند ـ همچون دیوانِ دقیقی، دیوانِ منوچهری، دیوانِ فرخی، دیوانِ عنصری، دیوانِ لامعی گرگانی و شاه داعیِ شیرازی و نیز زراتشت‌نامه، گنجِ بازیافته و شاهنامه‌ی فردوسی ـ و همچنین فرهنگها و واژه‌نامه‌های کهنِ پارسی ـ همچون فرهنگهای آنندراج، مجمع‌الفرس سُروریِ کاشانی، غیاث‌اللغات، مخلص‌اللغات و لغتِ فُرس اسدی توسی ـ نمونه‌ای از ویراستاریِ درست، باریک‌نگرانه و تیزبینانه و الگویی برای ویراستارانِ ادبیِ آینده‌اند.
دبیرسیاقی با فرهنگِ دهخدا نیز ۶۲ سال همکاری داشت که از این میان ۹ سالش در همکاری با خودِ علی‌اکبر دهخدا سپری شد، ۱۱ سالش نیز در همکاری با محمد معین و ۴۲ سالِ دیگرش نیز با جعفر شهیدی که سپس‌تر جانشینِ دهخدا و معین شد. می‌گویند که ایشان صبحها به وزارت داریی می‌رفت و بعدازظهرها، بی‌آنکه ناهاری خورده باشد، رهسپارِ لغت‌نامه می‌شد و تا شب به کار واژه می‌پرداخت و چنین، اگر یاریِ دانشمندانی همچون او نبود بی‌گمان کارِ فرهنگِ دهخدا سرانجامی نمی‌گرفت
از نسلِ دبیرسیاقیها ـ آنان که عمری به ایران و زبانِ آن خدمت کردند ـ یک‌یک رفتند، بی آنکه جانشینی داشته باشند. کنون واپسین بازمانده‌ی آن نسل، محمد دبیرسیاقی، نیز این جهان را در حالی بدرود گفت که سخت دلنگرانِ ایران و آینده‌ی فرهنگیِ آن بود.
و در میانه‌ی راه، یا با مرگِ دهخدا بازمی‌ماند، و این میراثِ گرانبها برای ایرانیان برجای نمی‌ماند. گفتنی است که دبیرسیاقی افزون بر فرهنگِ دهخدا با دانشنامه‌هایی دیگر همچون دانشنامه‌ی ایرانیکای یارشاطر در امریکا و دانشنامه‌ی ایران و اسلام نیز همکاری داشت و برخی از درایه‌ها یا مداخل این دانشنامه‌ها را نوشت.
وی همچنین ۲۳ سال، از ۱۳۲۵ تا ۱۳۴۸ که استاد پورداود درگذشت، دبیرِ انجمنِ ایرانشناسی بود و ۳۳ سال نیز، از ۱۳۵۶ تا ۱۳۸۹، عضوِ هیئتِ علمیِ انجمنِ آثار و مفاخرِ فرهنگیِ ایران. افزون بر اینها، چهارشنبه‌ی هر هفته از ساعتِ ۱۹ تا ۲۲ نشستهایی هفتگی با حضورِ استادانِ دانشگاهها، ادیبان و روزنامه‌نگاران برپا کرد که تا سالِ ۱۳۹۰ که بیماری خانه‌نشینش کرد، دنبال شد. در این نشستها برخی از شاهکارهای ادبِ پارسی همچون شاهنامه، ویس و رامین، بوستانِ سعدی و تاریخِ بیهقی در درازای چندین سال خوانده و بررسی شدند.
کنون، با درگذشتِ دبیرسیاقی، فرهنگِ ایران باری دیگر در سوگِ یکی از خدمتگزارانِ راستین خویش نشست. روشن است که مردمان در این جهان سرنوشتی جز آمدن و رفتن ندارند، لیک جای شوربختی آنجا است که با رفتنِ دانشمندی همچون او، پژوهندگانی دیگر نیستند که جایِ خالی‌اش را پر کنند. چنین، از نسلِ دبیرسیاقیها ـ آنان که عمری به ایران و زبانِ آن خدمت کردند ـ یک‌یک رفتند، بی آنکه جانشینی داشته باشند. کنون واپسین بازمانده‌ی آن نسل، محمد دبیرسیاقی، نیز این جهان را در حالی بدرود گفت که سخت دلنگرانِ ایران و آینده‌ی فرهنگیِ آن بود.
 
استاد دبیرسیاقی دربرابرِ خانه‌شان در قزوین، اسفندماه ۱۳۹۴:
استاد دبیرسیاقی دربرابرِ خانه‌شان در قزوین، اسفندماه ۱۳۹۴
 
کد مطلب: 95430
نام شما

آدرس ايميل شما
نظر شما *


عبدالحسین
Iran, Islamic Republic of
سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز
به راستی که زبان و ادب فارسی یکی از خدمتگزاران راستین اش را از دست داد.
در گذشت استاد محمد دبیر سیاقی،‌ مردی از تبار دهخدا و محمد معین از ستون پایه های لغتنامه دهخدا تسلیت باد.
مهدی
Australia
استاد محمد دبیرسیاقی را نخست‌بار با کتاب «گنج ِ بازیافته» و «پیشاهنگان شعر فارسی» شناختم؛ دو کتاب درباره‌ی اشعار پرکنده‌ی نخستین شاعران پارسی‌گوی. کنون که خبر رفتنش را شنیدم دلم گرفت. او گنجی بود که ازدست رفت.
حجت
Greece
متاسفانه جایگزینی نخواهند داشت .یادشان گرامی باد
نصراللهی
Iran, Islamic Republic of
دکتر دبیرسیاقی را باید شیخ الادبا و ملک المحققین عصر ما دانست . او از نسل دوم احیاگران ادبیات فارسی است و بسیاری از کتاب های اصلی نظم و نثر فارسی را شرح و تصحیح کرده است. او در لغت شناسی و دستور زبان و سایر شاخه های ادبیات استادی کم نظیر بود.
ابراهیم ورسجی
United States
درست است که محمد دبیر سیاقی مرده است، اما خدمت ها یش به فرهنگ و زبان فارسی جاودانه می ماند!
به حیث یک فارسی زبان افغانستانی- کانادایی،از درگذشت محمد دبیرسا قی ، شاگرد برجسته استاد علی اکبردهخدا ، بسیار غمگین شدم! به این خاطر که ، زبان فارسی را سامانیان در دوره درخشان حکومت داری شان( 874-1006میلادی) ،در ازبکستان و تاجیکستان و افغانستان و بخش های زیادی از ایران کنونی،بازسازی و چهره های بزرگ ادبی و فلسفی مانند رودکی ، ابن سینا ،بلعمی و...را تحویل جهان فارسی زبان دادند. افسوس که محمود غزنه به کمک خلیفه بغداد، چنان دانشمند کشی و کتابخانه سوزی در خراسان بزرگ پسا سامانی کرد که نزدیک بود ثمره پربهای دوره سامانیان نابود شود! بهرحال ، فردوسی جوان عصر سامانی ورانده شده دربار کثیف محمود غزنه، با نوشتن شاهنامه و پیش از سامانی ها و او، ابوحنیفه ای فارسی زبان با فقه خرد ورزانه ای خود که توسط سامانیان گسترش داده شد، کمک به گسترش زبان فارسی کرده بود. همین که همه حنفی های ترک و تاجیک و هزاره و افغان و ایرانی و پاکستانی و بنگالی و هندی امروز نیت نماز خود را به زبان فارسی می کنند، کارنامه شکوه مند ابوحنیفه ای کا بلی می باشد. افسوس که استالین زبان فارسی را در بخارا مرکز سامانیان فلج کرد و انگلیس ها پیش از او درسال 1833 زبان انگلیسی را در هند جایگزین زبان فارسی کردند؛ و قبایل سیاسی - وطن فروش افغان در خراسانی افغانستان نامیده شده توسط روسیه تزاری و هند بریتانیا کوشش ها برای نابود کردن زبان فارسی کردند که موفق نشدند اما مانع پیشرفت آن شدند!
ابراهیم ورسچی
United States
ازاین رو، من فارسی زبانی افغانستانی و اکنون مقیم کانادا؛ از روزیکه به مطالعه و نویسندگی روی آورده ام ، تنها تولیدات فرهنگی - زبانی دانشمندان ایرانی به خصوص دهخدا، معین ، حسن عمید،فروزانفر، ذبیح الله صفا،عبدالعظیم قریب ، شفیعی کدکنی و...را یافتم. اگرچه ساحه تحصیلی ام سیاست و تاریخ می باشد، هرگز اهمیت زبان ادبی فارسی را ازیاد نبردم. افزون بر آن ، وقتیکه در سال 2000م،یونسکو/ بخش فرهنگی سازمان ملل ، با سواد شخصی را معرفی کرد که به زبان ملی اش نوشته بتواند و یک زبان بزرگ خارجی را هم بفهمد، هم متوجه اهمیت بیشتر زبان فارسی شدم هم زبان انگلیسی را که می دانستم بیشتر تقویت کردم. در فهم بیشتر زبان و ادبیات فارسی هم به سوی مطالعه بیشتر ادبیات فارسی ایران بعد ازانقلاب مشروطه شتافتم و اکثر کتاب های نثر و نظم فارسی را خریداری و در کتابخانه ای خود گذاشتم.اگرچه از آن کتاب ها،چند جلدشان را با خود به کانادا آوردم، خوب شد که انفجار اطلاعاتی کاری کرده است که دسترسی به تازه های ادبیات فارسی درون مرزی و بیرون مرزی ایرانی ها را برایم میسر ساخته است. با اینکه تازه کاران ادبیات فارسی ایران را ستایش می کنم،اما به علی اکبر دهخدا ، لغت نامه نویس بزرگ فارسی روحش شاد و یادش گرامی باد گفته او را در ادبیات فارسی،در جایگاه بعد ازفردوسی قرارمی دهم. ازاین رو،از مرگ شاگردش محمد دبیر سیاقی غمگین شده به خودش روحش شاد و یادش گرامی باد گفته به خانواده و دوستانش از ته دل ابراز همدردی و غم شریکی می کنم!
اسد
Canada
پرواز دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی، پژوهشگر، نویسنده، شاعر، مدرس ادبیات فارسی و مصحح متون کهن پارسی بر همه عاشقان این سرزمین بلاخیز تسلیت باد
مهراب
Iran, Islamic Republic of
آرامش ابدي نصيب اش، جسمش اگر مُرد، افكارش زنده است
آرش
Switzerland
روحش شاد و یادش گرامی باد،
سپاس از شما به خاطر نکوداشت ایشان.یادم هست انتشارات امیرکبیر گزیده ای از شاهکارهای ادبیات کلاسیک را با تصحیح اساتید ادب فارسی منتشر می کرد و شادروان دکتر دبیرسیاقی سهم بسیار عمده ای در تصحیح بسیاری از این متون برعهده داشت و این متون نقش بسیار مهمی در آشنایی افرادی همچون من با ادبیات کهن که وقت و مجال خواندن متن کامل و دشوار اصلی را نداشتند، ایفا میکرد.
روحش قرین آرامش
شهناز
Italy
روانشان شاد و یادشان همیشه گرامیست برای عزیزانشان و بازماندگانشان و ملت ایران و استادان ادبیات ایران.
پرویز
Italy
کوشش های او در راه فرهنگ ایران درخور سپاس بسیار است.
چه خواهی به گیتی به از نام نیک؟
محمد
India
درگذشت و فقدان این بزرگ نیز تاثر و ماتمی بس عظیم می افریند در دنیای زبان و ادبیات زبان فارسی . ماتم و دریغ در اینجاست همانطور که اشاره شد در این دوران چهل ساله ، نسلی آفریده نشد که جانشین این بزرگان شود
آریانا
United States
روانِ دکتر دبیر سیاقی همواره شاد باد.
کیخسرو
Iran, Islamic Republic of
از ملک ادب حکم‌گذاران هم رفتند