مدیریت ناکارآمد، بلای جان رسانه‌ها

گروه سیاسی- مانیا شوبیری: یک هفته از حادثه انفجار بندر شهید رجایی می‌گذرد، اما همچنان سوالات بسیاری در ذهن مخاطب وجود دارد. در این حادثه تلخ، رسانه‌های رسمی در کوران اطلاع رسانی عقب ماندند تا فضای مجازی و رسانه‌های خارج نشین با شایعه پراکنی دست پر‌تری داشته باشند.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،دکتر «احسان پوری» کارشناس مسائل ارتباطات و رسانه در گفت‌وگو با مردم سالاری معتقد است، ضعف اطلاع رسانی در بحران به رشد فضای شایعات و اخبار غیر واقعی دامن میزند. پوری معتقد است در حادثه بندر شهید رجایی مرجعیت رسانه وجود نداشت و همین موضوع به رسانه‌های رسمی آسیب وارد کرد. وی در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به اینکه مدیریت رسانه ما بسیار ناکارآمد است، گفت: مدیریت رسانه‌ای ما در مواقع بحران، قدرت رسانه‌ای لازم برای اتخاذ تصمیم را ندارد.
او همچنین اشاره‌ای به فضای مجازی و قدرت گرفتن فیک نیوز‌ها در زمان بحران دارد. در ادامه مشروح گفت‌وگو با احسان پوری، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل ارتباطات و رسانه را می‌خوانید:
احسان پوری، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل ارتباطات و رسانه با بیان اینکه ضعف اطلاع رسانی در مواقع بحران مشهوده است، گفت: در زمان وقوع بحران، ضعف اطلاع رسانی منجر به رشد فضای شایعات و اخبار غیر واقعی می‌شود. به گفته وی زمانی که شفافیت در اطلاع رسانی نباشد یا جریان رسمی اطلاع رسانی ضعیف عمل کند و نتواند ذهن مخاطب را اقناع کند، فضای شایعه و اخبار غیرواقعی شکل می‌گیرد و سرعت رشد این اخبار بسیار زیاد است.
ضعف اطلاع رسانی در حادثه بندر شهید رجایی
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه متاسفانه در حادثه بندر شهید رجایی ما شاهد ضعف اطلاع رسانی بودیم، گفت: چه اطلاع رسانی بخش دولتی از شورای اطلاع رسانی دولت تا نهادهایی که متولی اطلاع رسانی هستند، چه صدا و سیما نتوانستند افکار عمومی را در خصوص این حادثه قانع کنند.
وی با بیان این نکته که در حوادثی از این دست نیاز به شنیدن و پیدا کردن اطلاعات در مخاطب زیاد است گفت: وقتی این نیاز برآورده نمی‌شود، بیشترین آسیب را به اعتماد مخاطب وارد می‌کند.
پوری در ادامه این گفت‌وگو افزود: در میان اعتماد خدشه‌دار شده مخاطب، جریان‌های رسانه‌ای که حالا دیگر صرفا جریان رسانه‌ای موافق هم نیستند و جریان رسانه‌‌ای معاند نیز حضور دارند، ظهور و بروز می‌کنند و می‌توانند اطلاع رسانی را به دست گیرد.
قدرت گرفتن فضای مجازی
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه امروزه با وجود فضای مجازی که اطلاع رسانی در آن خیلی سریع‌تر و با قدرت انجام می‌شود، گفت: تقریبا حجم اعظم اخباری که به دست مردم می‌رسد یا مورد اتکای مردم هست، اطلاعاتی است که در فضای مجازی منتشر شده و در گردش است.
وی با تاکید بر اینکه در این فضا الزاما همه افراد سواد رسانه‌ای ندارند، گفت: قطعا در این فضا؛ شایعه، اخبار دروغ و اخبار غیر رسمی با سرعت زیادی انتشار می‌یابد.
خلا مرجعیت رسانه‌ای
پوری با بیان اینکه خلا یک مرجعیت رسانه‌ای در حادثه بندر شهید رجایی مشهود بود، گفت: ما در بحران‌های دیگر (هرچند آنها هم ضعیف بود) حداقل یک مرجعیت رسانه‌ای داشتیم؛ مثلا در حادثه پلاسکو، سخنگوی آتش نشانی تهران در رسانه‌ها به عنوان مرجع اطلاع رسانی حضور پیدا می‌کرد و اطلاعات لازم را در اختیار مخاطب قرار می‌داد.
وی با بیان اینکه در حادثه بندر شهید رجایی متاسفانه هیچ مرجعیت رسانه‌ای دیده نشد، خاطر نشان کرد: افراد و شخصیت‌های مختلف در این قضیه اظهار نظر می‌کردند، از اعضای اطلاع رسانی دولت تا یک خبرنگار ساده، حتی کسی که در صحنه حاضر بودند و توئیت می‌زد.
پوری با اشاره به اینکه نبود مرجعیت رسانه‌ای، ضعف اساسی در اطلاع رسانی در خصوص این حادثه بود گفت: در مواقع بحران در صنعت مخصوصا در صنایع نفتی و پتروشیمی، یکی از ارکان اصلی کمیته بحران، کمیته اطلاع رسانی است؛ اینکه چرا کمیته اطلاع رسانی ذیل کمیته‌ی بحران شکل نگرفته و نتوانستند اخبار را مدیریت کنند جای تعجب دارد.
نقش ضعیف رسانه رسمی در اطلاع رسانی
وی با اشاره به اینکه اطلاع رسانی خیلی شتاب زده، نااگاهانه و ناکارامد پیش رفت، گفت: شاهد بودیم که بخش اعظم اطلاع رسانی توسط نهادهای که رسانه‌ای نیستند انجام شد و باز هم مثل همیشه رسانه‌های رسمی، چه صدا و سیما، چه خبرگزاری‌ها، چه سایت‌های خبری و حتی تیم اطلاع رسانی دولت در این قضیه عملکرد ضعیفی داشتند و متاسفانه نتوانستند نقش خودشان را در مدیریت افکار عمومی بازی کنند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در همه جریان‌های رسمی رسانه‌ای و رسانه‌های بزرگ برای مواقع بحران پروتکل مشخصی تعریف شده است، گفت: این پروتکل بر دو موضوع به شدت تاکید دارد، حفظ کرامت انسانی و جریحه‌دار نشدن افکار عمومی. یعنی اگر قرار است تصویری منتشر شود نباید افکار عمومی را جریحه‌دار کند، نباید موجب شود که به کرامت انسانی شخصی که در آن فضا حضور دارد خدشه‌ای وارد شود. وی تاکید کرد در انتشار تصاویر بعد از وقوع بحران باید به این موضوعات توجه شود که آیا فردی که تصویر او منتشر می‌شود رضایت دارد؟ منتشر شدن آن تصویر چه اثری روی وابستگان او خواهد گذاشت؟ و مهمتر از همه چه تاثیری بر افکار خواهد گذاشت؟
پوری با اشاره به اینکه متاسفانه جریان رسمی عملکرد ضعیفی داشته است و از افراد عادی نمی‌شود توقع سواد رسانه‌ای داشت، گفت: رسانه‌های ما در این مسئله ضعف دارند و ما پروتکل یا استاندارد درستی نداریم که مشخص کند در این مواقع باید چگونه اقدام کرد. این استاد ارتباطات با تاکید براینکه در بحث مدیریت بحران و اطلاع رسانی در مواقع بحران قواعدی وجود دارد گفت: در این دستور العمل تاکید شده است که کمیته اطلاع رسانی باید ذیل کمیته بحران تشکیل و اقدام به انتشار درسته اخبار کند، چه در حین حادثه و چه پس از حادثه.
پوری در ادا افزود: وقتی که این ساختار اجرایی انجام نشده است، پس در بحث محتوایی ضعف بیشتر می‌شود و افراد اغلب نااگاهانه تصویری را منتشر می‌کنند و چون جریان رسمی رسانه در این زمینه ضعیف عمل کرده است، این تصاویر دیده می‌شود.
اهمیت اقناع مخاطب در بحران
این کارشناس ارتباطات و رسانه با اشاره به اینکه وقتی جریان رسمی رسانه‌ای پرقدرت باشد و مخاطب به رسانه اعتماد داشته باشند، مخاطب خود به خود این‌ تصاویر را ایگنور می‌کند، گفت: اما وقتی این اعتماد دچاره خدشه می‌شود، این جریان ظهور بیشتری پیدا می‌کند و ما شاهد هستیم که تصاویری از یک حادثه منتشر می‌شود که نه کرامت انسانی در آن رعایت شده و نه جریحه دار نشدن روح و روان مخاطب.
پوری با تاکید بر اینکه وقتی جریان رسمی رسانه‌ای نمی‌تواند عمق فاجعه را نشان دهد و قادر نیست ذهن مخاطب را قلاب کند، جریان‌های غیر رسمی وارد می‌شوند، گفت: جریان‌های غیر رسمی با هدف اینکه این خلأ را پر کنند وارد بازی می‌شود، درون این جریان غیر رسمی رسانه‌های معاند هم قطعا حضور پررنگی دارند.
وی با تاکید بر اینکه عدم اعتماد مخاطب قطعا در قدرت گرفتن فیک نیوزها تاثیرگذار هست، گفت: رسانه‌ای که با یک استاندارد کار را به پیش می‌برد، اعتماد از دست رفته خود را به مرور بازمی‌گرداند، مشکل بزرگ اینجاست که رسانه‌های ما کاری نمی‌کنند که بخواهند اعتماد مخاطب را سلب یا حفظ کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در حادثه بندر شهید رجایی رسانه‌ها واقعا ضعیف عمل کردند، گفت: حتی در حادثه پلاسکو که ما به آن انتقاد داشتیم، باز اطلاع رسانی چهارچوب بهتری داشت، حداقل مرجعیت رسانه تعریف شده بود، در این حادثه اصلا مرجعی وجود نداشت! مخاطب باید به چه کسی اعتماد کند؟ وزیر کشور یک چیز می‌گوید، استاندار هرمزگان موضع گیری می‌کند، سخنگوی دولت صحبت می‌کند، رئیس کمیته بحران هرمزگان صحبت می‌کند، آتش‌نشان‌ها که در محل هستند توئیت می‌زنند، سخنگوی آتش نشانی تهران که در منطقه حاضر است صحبت می‌کند، افراد مختلف اطلاعات می‌دهند، مخاطب حرف کدام را باور کند؟
پوری با اشاره به اینکه ضعف عملکرد رسانه‌ها منجر به عدم اعتماد مخاطب می‌شود، افزود: بازگرداندن این اعتماد کار سختی است، متاسفانه ما به شدت در این زمین از ضعیف عمل می‌کنیم.
مدیریت ناکارآمد در رسانه
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه مدیریت رسانه ما بسیار ناکارآمد است، گفت: مدیریت رسانه‌ای ما در مواقع بحران، قدرت رسانه‌ای لازم برای اتخاذ تصمیم را ندارد. وی افزود: وقتی ما یک مدیر رسانه‌ای را انتخاب می‌کنیم در یک سازمان رسانه‌ای این مدیر باید قدرت انتخاب داشته باشد، باید قدرت تصمیم‌گیری داشته باشد؛ تصمیم خبری تصمیم آنی و لحظه‌ای است. پوری با اشاره به اینکه حاکمیت به هر حال دستور و قواعدی دارد، یادآور شد: مسئله حاکمیت در همه‌ی وجود دارد و اتفاقا فضای اطلاع رسانی در کشور ما خیلی بی‌قاعده‌تر است و قائد قانونی زیادی وجود ندارد. این استاد دانشگاه با بیان اینکه در عین حال نگاه سلبی در بحث اطلاع رسانی درست نیست، گفت: وقتی ما می‌توانیم نگاه سلبی داشته باشیم که از مرجعیت رسانه‌ای قوی برخوردار باشیم، قدرت انتشار قوی داشته باشیم. وی افزود: وقتی که مخاطب اقناع نشده است و ذهن مخاطب سوال‌های زیادی دارد، قطعا منابع دیگری را پیدا می‌کند، بر علیه چند رسانه می‌توان اقدام قضایی کرد؟ پوری با بیان اینکه اگر جریان رسانه‌ای، اگر مدیران رسانه‌ای در این زمینه تصمیم درست بگیرند و آنن عمل کنند، قطعا اقدام‌های قضایی و پیگیری‌های بعد از آن هم کمتر خواهد شد، گفت: وقتی ذهن مخاطب پیرو جریان رسمی باشد و بتواند مخاطب را اقناع کند؛ وقتی که مخاطب از لحاظ خبری اقناع شده باشد، قطعا فیک نیوزها بازاری نخواهند داشت. وی با تاکید بر اینکه نقش خبرنگاران در این زمینه کمرنگ است، گفت: آنها در واقع پیرو سیاست‌ها و قواعد هستند، ما اهالی رسانه بسیار قدرتمند و حرفه‌ای را داریم که متاسفانه چوب ناکارامدی مدیریت
رسانه را می‌خورند.