تورم در ایران چقدر است: ۱۱ درصد یا ۲۹۳ درصد؟

حالا دیگر کشف نرخ واقعی تورم به یک معضل تبدیل شده است. در حالی که مرکز آمار ایران در آخرین گزارش خود نرخ تورم سالیانه را در پایان شهریور ماه ۱۱.۳ درصد و نرخ تورم نقطه به نقطه را ۲۵.۷ درصد اعلام کرده است، استیو هانکه، اقتصاددان معروف آمریکایی که از قضا مخالف تحریم‌های آمریکا علیه ایران نیز است، تورم سالانه در ایران را ۲۹۳ درصد و بیشترین میزان در کل تاریخ این کشور، برآورد کرده است. نرخ تورم واقعاً چقدر است و چرا شرایط طوری شده است که حتی تعدادی از نمایندگان مجلس نیز آمارهای رسمی در مورد تورم را قبول ندارند؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، قیمت اجناس آن‌چنان بالا رفته است و احساس گرانی آن‌قدر شدید شده که افکار عمومی، اعتماد خود به نرخ‌های رسمی تورم را از دست داده است. حتی برخی از نمایندگان مجلس، تشکیک در نرخ‌های رسمی تورم را مدتی است که آغاز کرده‌اند. به‌عنوان مثال، محمدمهدی مفتح سخنگوی کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی می‌گوید نرخ اعلام‌شده برای تورم با زندگی روزمره مردم تطبیق ندارد و باید اصلاح شود.
مرکز آمار ایران تا مدت‌ها نرخ تورم سالانه را زیر ۱۰ درصد اعلام می‌کرد و تنها با پایان شهریور بود که اعلام کرد نرخ تورم سالانه دو رقمی شده و به ۱۱.۳ درصد رسیده است. در حالی که ماه‌هاست افزایش شدید قیمت کالاها شروع شده، اعلام قیمت‌های تک‌رقمی برای تورم چیزی بود که برای بسیاری از مردم، به طنز شباهت داشت. اما از آن سو، برخی آمارهای غیررسمی نیز در مورد تورم وجود دارد که فاصله بسیار زیادی با آمارهای اعلام‌شده توسط مرکز آمار ایران و بانک مرکزی دارند.
استیو هانکه، استاد اقتصاد دانشگاه جان هاپکینز، در همین روزهای گذشته نرخ تورم در ایران را ۲۹۳ درصد اعلام کرد و گفت که تورم در ایران به بالاترین میزان در تاریخ این کشور رسیده است. روش محاسبه تورم توسط هانکه با روش مورد استفاده توسط مرکز آمار یا بانک مرکزی تفاوت دارد. هانکه که اقتصاددان شناخته‌شده‌ای است، پایه محاسبه نرخ تورم را تغییرات نرخ ارز در بازار آزاد قرار می‌دهد. وی از نرخ ارز در بازار آزاد شروع کرده و با استفاده از نظریه برابری قدرت خرید، تغییرات ایجادشده در نرخ ارز را به سنجه‌ای برای اندازه‌گیری تورم در کشورها تبدیل می‌کند.
 
نرخ تورم: از هانکه تا مرکز آمار ایران
نرخ تورم نجومی اعلام‌شده توسط استیو هانکه، بازتابی از افزایش شدید نرخ ارز در بازار آزاد است. هر دلار آمریکا در سال گذشته در چنین روزهایی در قیمت حدوداً ۴ هزار تومانی مبادله می‌شد؛ اما اکنون نرخ دلار به بیش از ۱۷ زهرا تومان رسیده است. در واقع، نسبت به سال گذشته، نرخ دلار حدود ۳۳۰ درصد افزایش یافته است. هانکه چون نرخ ارز را پایه محاسبات خود قرار می‌دهد به نرخ ۲۹۳ درصد برای تورم در ایران رسیده است. حتی برخی کارشناسان در ایران وجود دارند که معتقدند نرخ تورم اعلام‌شده توسط هانکه، واقعی‌تر از نرخ اعلامی توسط مرکز آمار ایران است. محمدقلی یوسفی استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در این‌باره  می‌گوید: «هانکه خیلی بهتر واقعیت را بیان می‌کند... آمار هانکه دقیق‌تر است چرا که بیشتر کالا‌ها در ایران از خارج وارد می‌شود و بنابراین تحت تأثیر قیمت ارز قرار دارند. حتی قیمت ارز روی کالا‌های غیرقابل تجاری همچون کرایه تاکسی هم تأثیر می‌گذارد؛ بنابراین شاخص نرخ ارز برای ارزیابی نرخ تورم درست‌تر است.»
هانکه در مورد اقتصاد ایران می‌گوید: «نمی‌توان پیش‌بینی کرد که ارزش پول ملی در ایران تا چه میزان سقوط خواهد کرد. ما تنها می‌دانیم که واحد پول ملی در ایران در حال مُردن است و وقتی پول ملی بمیرد، تورم بالا می‌رود و اقتصاد بی‌ثبات می‌شود». بسیاری از کارشناسان داخلی نیز می‌گویند اعتماد به پول ملی، به شدت تضعیف شده و این دلیل اصلی در افزایش نرخ ارز و بالا رفتن تورم است.
برخلاف روش مورد استفاده توسط این اقتصاددان آمریکایی، مرکز آمار ایران و بانک مرکزی، نرخ تورم را بر اساس تغییرات قیمت سبد کالاها و خدمات مصرفی خانوارها محاسبه می‌کنند و تغییرات نرخ ارز مبنای این محاسبه نیست. حتی برخی از نمایندگان مجلس هم به محاسبه نرخ تورم بر اساس میانگین تغییرات قیمت سبد کالاها و خدمات مصرفی خانوارهای کشور ایراد گرفته‌اند. به‌عنوان مثال، موسوی لارگانی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس می‌گوید: به نظر من نرخ اعلامی برای تورم خلاف‌گویی است و آمارهایی که ارائه می‌شود باید اصلاح شود. در حال حاضر میانگین قیمت ۳۵۰ قلم کالا محاسبه و نرخ تورم بر اساس آن تعیین می‌شود. در حالی که اغلب مردم در تمام عمرشان با این ۳۵۰ قلم سروکاری ندارند و نمی‌توانند به آن فکر کنند.
شاید نرخ تورم در حال حاضر نه در حد عدد اعلام شده توسط استیو هانکه بالا و نه در حد عدد اعلام‌شده توسط مرکز آمار و بانک مرکزی پایین باشد. اما احساس مردم در مورد تورم آن‌قدر شدید است که ترجیح می‌دهند به آمارهای رسمی چندان اعتنایی نکنند و به قدرت خرید کیف پول‌شان، که در حال تحلیل رفتن است، بیاندیشند.   

اینفوگرافی مربوط به این گزارش را از اینجا ببینید: غول تورم در ایران