گشايش قفل روابط ايران و عربستان با کليد چيني

گروه سياسي - مهدي يزدي: سرانجام به شکل رسمي قفل کانال ديپلماتيک مستقيم تهران - رياض در پکن گشوده شد. روابط ايران و عربستان که حدود 8 سال پيش و در پي اعدام شيخ نمر، ماجراي دردناک منا و در نهايت حمله برخي نيروهاي خودسر به سفارت عربستان تعليق شده بود با گفت و گوهاي پنهاني طرفين در بغداد به سمت حل اختلافات حرکت خود را آغاز کرده است.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،دوکشور در طول 3سال حداقل 7 مذاکرات غيررسمي داشته اند. تداوم نشست‌ها در سکوت، برخي از تحليلگران را از نتيجه‌بخش بودن آن‌ها نااميد کرده بود اما حضور مشترک دريابان «علي شمخاني» دبير شوراي عالي امنيت ملي ايران و «مساعد بن‌محمد العيبان» وزير مشاور و عضو شوراي وزيران و مشاور امنيت ملي عربستان سعودي در يک قاب، آن‌هم در پکن و در دو سوي «وانگ ئي» عضو دفتر سياسي کميته مرکزي حزب کمونيست و عضو شوراي دولتي جمهوري خلق چين، در 19 اسفندماه سال گذشته شمسي، همان شوکي بود که بسياري از رسانه‌ها، مقامات و مسئولان جهان را در خود فرو برد.
شمخاني، نماينده رهبر معظم انقلاب از 15 اسفند 1401 با هدف پيگيري توافقات سفر رئيس جمهور، مذاکرات فشرده‌اي را به‌منظور حل‌وفصل نهايي موضوعات فيمابين تهران - رياض با همتاي سعودي خود در چين آغاز کرد که در نهايت به توافق و بيانيه سه جانبه‌اي منتهي شد که ضمن قدرداني از نقش سازنده چين، از توافق ايران و عربستان براي آغاز روابط ديپلماتيک ظرف حداکثر دو ماه خبر مي‌داد و يادآور مي‌شد وزراي امور خارجه دو کشور جهت اجراي اين تصميم و انجام تمهيدات لازم براي تبادل سفرا با يکديگر ملاقات مي‌کنند. پس از اين بيانيه، وزراي امور خارجه دو کشور در گفت‌وگوهاي تلفني ضمن دعوت از سران، براي سفرهاي متقابل به دو کشور، درباره زمان و مکان گفت‌وگوهاي آينده رايزني کردند.
ديدار دوستانه در قلب اژدهاي زرد
سرانجام ، «حسين اميرعبداللهيان» و «فيصل بن فرحان» وزراي خارجه ايران و عربستان روز پنجشنبه 17 فروردين در پکن پايتخت چين، با يکديگر ديدار و گفت‌وگو کردند.
اين نخستين ديدار وزراي خارجه دو کشور از سال 1394 (2016) محسوب مي‌شود. پس از اين ديدار وزراي خارجه دو کشور درباره مهمترين محورهاي مورد بحث و توافق طرفين با رسانه‌ها سخن گفتند و در نهايت بيانه‌اي امضا شد که نقشه راه روابط دو کشور در آينده خواهد بود.
وزراي خارجه ايران و عربستان همچنين با همتاي چيني خود، «چين گانگ» ديدار کردند. ديدارهاي دو جانبه اميرعبداللهيان با همتاي چيني و فرانسوي هم از ديگر برنامه‌هاي وزير امور خارجه در اين سفر مهم بود.
در بيانيه امضا شده از سوي اميرعبداللهيان و فرحان، همکاري‌هاي امنيتي برمبناي موافقت‌نامه سال 1380 و همکاري‌هاي اقتصاد، تجارت، سرمايه‌گذاري، فناوري، علوم، فرهنگ، ورزش و جوانان بر مبناي تفاهمي خواهد بود که سال 1377 بين دو کشور به امضا رسيد.
گشايش نمايندگي‌ها طي زمان مورد توافق، آغاز اقدامات لازم را براي بازگشايي سفارتخانه‌هاي دو کشور در رياض و تهران و سرکنسولگري‌ها در جده و مشهد، ايجاد هماهنگي‌هاي لازم ميان هيأت‌هاي فني براي بررسي راه‌هاي گسترش همکاري ميان دو کشور از جمله از سرگيري پروازها و سفرهاي متقابل هيأت‌هاي رسمي و بخش خصوصي، تسهيل اعطاي رواديد براي شهروندان دو کشور از جمله رواديد عمره، از مهم‌ترين بندهاي بيانيه مشترک و توافق ايران و عربستان بود.
همچنين تهران و رياض در اين بيانيه تعهد دادند، همکاري خود را در هر زمينه‌اي که مي‌تواند امنيت و ثبات منطقه را تأمين نمايد و منافع ملت‌ها و کشورهاي آن را محقق کند، گسترش دهند و موانع اين همکاري‌ها را رفع کنند. اميرعبداللهيان هم پس از ديدار با فرحان در توييتي نوشت: «شروع روابط رسمي ديپلماتيک تهران -رياض، ازسرگيري حج عمره، همکاري اقتصادي و تجاري، بازگشايي سفارتخانه‌ها و سرکنسولگري‌ها و تاکيد بر ثبات، امنيت پايدار و توسعه منطقه، موضوعات مورد توافق و دستور کار مشترک است».
خشنودي بن فرحان 
«فيصل بن فرحان» وزير خارجه عربستان نيز در اين ديدار از برگزاري اين نشست و فعال شدن روابط رسمي دو کشور در ماه مبارک رمضان ابراز خرسندي کرد و آن را زمينه ساز خير و برکت براي دو کشور و کشورهاي منطقه توصيف کرد.
وي به گشايش صفحه جديدي در روابط دو کشور و شکل گيري افق‌هاي جديد در روابط دوستانه و برادرانه ميان ايران و عربستان اشاره و بر آمادگي کشورش براي اجرايي کردن موافقتنامه‌هاي موجود ميان دو کشور تاکيد و از تبادل هيأت‌هاي عالي ميان دو کشور استقبال کرد.
وزير خارجه عربستان گفت: روابط جديد ميان دو کشور، فضاي مثبت جديدي را در کل منطقه ايجاد کرد و عربستان سعودي آمادگي دارد تا با کمک و همکاري ايران فضاي مثبت يادشده در مناسبات منطقه اي را تقويت کند.
گشايش خط هوايي ايران – عربستان
ناصر  کنعاني، سخنگوي وزارت امور خارجه در جمع خبرنگاران در پکن و در تشريح نتايج رايزني‌هاي  امروز وزيران امور خارجه ايران و عربستان در چين گفت: در چارچوب مذاکراتي که امروز بين دو وزير خارجه در دو دور گفت‌وگوهاي خصوصي و عمومي انجام شد، طرفين بر اهميت ثبات و امنيت در منطقه و همچنين درون زا بودن امنيت در منطقه تأکيد کرده و بر اين موضوع اتفاق نظر داشتند.
  اين ديپلمات ارشد جمهوري اسلامي ايران تصريح کرد: ايران و عربستان سعودي در چارچوب اراده سياسي دو کشور براي گسترش روابط دوجانبه در همه زمينه‌ها بر آمادگي مشترک براي اجرايي کردن موافقتنامه‌هاي پايه‌اي و مبنايي موجود بين دو کشور از جمله موافقتنامه جامع همکاري‌هاي دوجانبه و موافقتنامه امنيتي تأکيد کردند و بر همين مبنا قرار شد گام‌هاي لازم به تدريج برداشته شود.
وي ادامه داد:  در ديدار امروز طرفين بر  ضرورت تلاش و توافق براي گسترش روابط در زمينه‌هاي اقتصادي در دو بخش دولتي و خصوصي  تاکيد کردند. 
سخنگوي وزارت امور خارجه با بيان اين که مقرر شد هيأت‌هاي دولتي و خصوصي دو کشور در اين زمينه با هم ديدار و زمينه‌هاي گسترش همکاري‌هاي تجاري و اقتصادي و همکاري در زمينه سرمايه‌گذاري مشترک را فراهم کنند، افزود: دو طرف به منظور تسهيل آمد و رفت بين دو کشور توافق کردند با ديدار هيأت‌هاي فني دو کشور، خطوط هوايي بين ايران و عربستان برقرار شود و آمد و رفت بين دو کشور را تسهيل کنند. 
کنعاني تصريح کرد: در اين ديدار همچنين بر تسهيل صدور رواديد و خدمات رواديدي براي اتباع دو کشور در حوزه‌هاي مختلف اقتصادي و تجاري و همچنين تسهيل صدور رواديد عمره براي اتباع ايراني تأکيد شد.
اين ديپلمات ارشد جمهوري اسلامي ايران با بيان اين که امروز شاهد گفت‌وگوهاي خوب و مثبتي بين دو کشور بوديم و مي‌توانيم بگوييم امروز روابط رسمي بين دو کشور فعال شده است، اعلام کرد: در همين زمينه به تدريج شاهد تبادل هيأت‌هاي مختلف در سطوح دولتي و خصوصي بين دو کشور خواهيم بود.
سودسرشار چين 
ميانجيگري در روابط ايران و عربستان براي چين هم از دو بعد سياسي و اقتصادي حائز اهميت است. آشتي تهران-رياض در پکن، يعني کاهش هژموني آمريکا در جهان. حتي اگر کاخ سفيد از کنار اين توافق آرام و حتي با لبخند هم عبور کند، باز هم نمي‌تواند منکر اين کاهش شود. چين در مسير تمرين اثرگذاري در جهان و به ويژه خاورميانه به اين توافق نياز داشت و روابط حسنه و نزديک با هر دو سوي تنش، او را به ميانجي قابل اعتنا و اعتماد براي طرفين تبديل کرد، چيزي آمريکا به واسطه زياده‌خواهي‌هاي خود حداقل در حوزه ايران نمي‌توانست به آن دست يابد.
امنيت خليج فارس و غرب آسيا براي پکني که ميليون‌ها دلار در اين منطقه سرمايه‌گذاري کرده است، اصلي غيرقابل انکار است که با ميانجيگري ميان ايران و عربستان و اطمينان از کاهش تنش بين دوکشور تا حد بسياري آن را تأمين شده مي‌داند. در نهايت توافق ايران و عربستان نه معجزه که پاياني بر يک دهه تنش بيهوده ميان دو کشور مسلمان و آغازي بر همکاري‌هاي دو کشور بر پايه منافع و اشتراکات است.
گام بلند براي کنترل سطح رقابت
تارنماي بلومبرگ در پي ديدار وزيران خارجه ايران و عربستان و توافقات جديد ميان دو کشور در تحليلي نوشت: ديدار وزراي خارجه ايران و عربستان اولين گام بزرگ در تلاش‌هاي دو کشور براي پايان دادن به رقابت منطقه‌اي چند دهه‌اي است که به جنگ‌هاي نيابتي و بازارهاي نفتي نابسامان دامن زده است.
اين رسانه آمريکايي همچنين مي‌نويسد که بر اساس بيانيه مشترک وزارت امور خارجه ايران، دو کشور متعهد شدند «هر گونه مانع بر سر راه گسترش همکاري‌ها را برطرف کنند» و روابط امنيتي و تجاري را توسعه دهند. نکته اساسي براي واشنگتن اينجاست که نشست پکن بر موقعيت جديد چين به عنوان يک ميانجي در منطقه اي که منبع حياتي تامين انرژي است، تاکيد مي‌کند. اين نشست همچنين در زماني رخ مي‌دهد که حکومت مذهبي ايران با مخالفت گسترده و بحران اقتصادي به چالش کشيده شده است. پيش از ورود چين براي ميزباني اولين توافق رسمي در ماه مارس، عربستان سعودي و ايران تقريباً دو سال براي احياي روابط، عمدتاً در عراق، گفتگو کرده بودند.
خونسردي ظاهري واشنگتن 
«ودانت پاتل» معاون سخنگوي وزارت خارجه آمريکا درباره نظر دولت آمريکا در خصوص احياي روابط ديپلماتيک ميان ايران و عربستان گفت: نشست وزراي خارجه ايران و عربستان (در چين) گامي قابل انتظار در روند گفتگو ميان دو کشور است.
وي مدعي شد: ما مدت‌هاست که گفتگو و ديپلماسي مستقيم، از جمله ميان ايران و کشورهاي همسايه‌اش را براي کمک به کاهش تنش‌ها و خطر درگيري تشويق کرده‌ايم.
معاون سخنگوي وزارت خارجه آمريکا در عين حال در تداوم هراس واشنگتن از نفوذ منطقه اي ايران گفت: اگر اين گفتگو منجر به اقدامات ملموس ايران براي توقف فعاليت‌هاي بي‌ثبات‌کننده‌اش در منطقه، از جمله تکثير سلاح‌هاي خطرناک شود، البته ما از آن استقبال مي‌کنيم.
اين مقام وزارت خارجه آمريکا ادامه داد: تقريبا 80 هزار شهروند آمريکايي ساکن عربستان سعودي هستند. اگر اقداماتي از سوي ايران و همسايگانش - در اين مورد عربستان سعودي- انجام شود که به مهار اقدامات بي‌ثبات‌کننده کمک کند و امنيت بيشتري براي آمريکايي‌ها در مقابل حملات بيشتر فراهم آورد، مطمئناً امر خوشايندي خواهد بود.
اين اظهارات معاون سخنگوي وزارت خارجه آمريکا در حالي است که يک مقام آمريکايي اعلام کرد در پي توافق تهران – رياض با ميانجيگري چين، ويليام برنز مشهور به بيل برنز رئيس سازمان اطلاعات مرکزي آمريکا (سيا) سفري به عربستان داشته است.
نگراني ضمني سيا
برخي منابع خبري به نقل از يک مقام آمريکايي اعلام کردند: بيل برنز، رئيس سازمان اطلاعات مرکزي آمريکا (سيا) اين هفته براي ديدار با مقامات عربستاني و تقويت تعهد واشنگتن به همکاري اطلاعاتي در عربستان سعودي حضور داشت.
اين مقام آمريکايي گفته است: برنز به عربستان سعودي سفر کرد و در آنجا با همتايان اطلاعاتي و رهبران کشور درباره منافع مشترک گفتگو کرد. اين مقام که نامي از او فاش نشده است، افزوده است که برنز «تعهد آمريکا به همکاري اطلاعاتي با عربستان، به ويژه در زمينه‌هايي مانند مبارزه با تروريسم» را تقويت کرد. سخنگوي سيا در پاسخ به پرسش‌ها درباره تاييد اين سفر، گفته است که اين سازمان در مورد سفر برنز اظهار نظر نمي‌کند.
سفر مخفيانه و بدون اعلام رسانه اي، رئيس سيا در پي توافق غافلگيرکننده ميان رياض و تهران با ميانجيگري چين به منظور احياي روابط ديپلماتيک، بازگشايي سفارت‌ها و تبادل سفيران در ماه آينده، انجام شد.
روزنامه آمريکايي وال استريت ژورنال به نقل از مقامات آگاه گزارش داد که ويليام برنز رئيس سازمان سيا که در سفري اعلام نشده در هفته جاري به عربستان سفر کرده بود، در ديدار خود با مقامات سعودي ابراز نارضايتي کرده است.
اين روزنامه آمريکايي نوشت رئيس سيا به محمد بن سلمان وليعهد عربستان سعودي گفته است که «آمريکا از آشتي جويي و احياي روابط حسنه رياض با ايران و سوريه که همچنان تحت تحريم‌هاي شديد غرب هستند، غافلگير و شوکه شده است.»



تاکيد براعتمادسازي و تامين منافع تهران و رياض

وزراي خارجه ايران و عربستان با صدور بيانيه‌اي ضمن تمجيد از تلاش‌هاي براي ازسرگيري روابط بر اهميت پيگيري اجراي توافق پکن و فعال سازي آن به نحوي که اعتماد متقابل و زمينه‌هاي همکاري را گسترش دهد و به ايجاد امنيت، ثبات و شکوفايي منطقه کمک نمايد، تأکيد کردند.
بيانيه مشترک ايران و عربستان خاطرنشان کردکه دو طرف بر اهميت گفتگو پيرامون راههاي گسترش روابط دو جانبه و فعال سازي موافقتنامه همکاري‌هاي امنيتي بين دو کشور و موافقتنامه عمومي همکاري در زمينه اقتصاد، تجارت، سرمايه گذاري، فناوري، علوم، فرهنگ، ورزش و جوانان تاکيد کردند.  
دو طرف توافق کردند نمايندگي‌هاي دو کشور طي زمان مورد توافق، بازگشايي شود و اقدامات لازم را براي گشايش سفارت‌خانه‌هاي دو کشور در رياض و تهران و  سرکنسولگري‌هاي اين دو کشور در جده و مشهد صورت دهند. دو طرف توافق کردند هماهنگي‌هاي لازم را ميان هيات‌هاي فني  براي بررسي راههاي گسترش همکاري ميان دو کشور از جمله از سرگيري پروازها و سفرهاي متقابل هيات‌هاي رسمي و بخش خصوصي، تسهيل اعطاي رواديد براي شهروندان دو کشور از جمله رواديد عمره، ادامه دهند.
بيانيه مشترک ايران و عربستان افزود که دو طرف با عنايت به برخورداري از منابع طبيعي و توانمندي‌هاي اقتصادي و فرصت‌هاي فراوان که براي تحقق منافع مشترک دو ملت برادر وجود دارند، ديدارهاي مشورتي و گفتگو را پيرامون راههاي همکاري براي تحقق هرچه بيشتر چشم اندازهاي مثبت در روابط افزايش مي‌دهند. دو طرف بر آمادگي خود در راستاي از بين بردن همه موانعي که پيش روي گسترش همکاري بين دو کشور است تاکيد کردند.  
اين بيانيه تصريح مي کند که دو طرف توافق کردند همکاري خود را در هر زمينه اي که مي‌تواند امنيت و ثبات منطقه را تامين کند و منافع ملت‌ها و کشورهاي آن را محقق کند، گسترش دهند.  
بيانيه مشترک ايران و عربستان خاطرنشان کرد که در پايان نشست دو طرف کمال تشکر و قدرداني را از طرف چيني به خاطر ميزباني اين نشست ابراز داشتند. همچنين دو طرف از کشور سوئيس به خاطر تلاش‌هاي به عمل آمده براي حفاظت منافع عربستان و ايران تشکر کردند. جناب آقاي امير فيصل بن فرحان آل سعود وزير امور خارجه عربستان سعودي دعوت از جناب آقاي حسين اميرعبداللهيان وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران براي سفر به عربستان سعودي و برگزاري نشست دو جانبه در رياض را تجديد کرد. جناب آقاي حسين امير عبداللهيان از اين دعوت استقبال و از جناب آقاي امير فيصل بن فرحان آل سعود براي سفر به جمهوري اسلامي ايران و برگزاري نشست دو جانبه در تهران دعوت به عمل آورد و وزير امور خارجه عربستان سعودي از اين دعوت استقبال کرد.