چشم‌انداز جهان 2023

گروه بين‌الملل: مرکز پژوهشي «نشنال اينترست» به عنوان يک انديشکده آمريکايي با توجه به پايان سال 2022 ميلادي در گزارشي به شرح مهم ترين مسايل و مشکلات سال جديد ميلادي پرداخت.
به گزارش مردم سالاری آنلاین،پژوهشگران اين گزارش مدعي هستند با تکيه بر تجربه چندين ساله خود در پيش بيني مخاطرات و روندهاي جهاني در شوراي اطلاعات ملي جامعه اطلاعاتي ايالات متحده که وظيفه ارائه تحليل‌ها و بينش‌هاي بلندمدت به رهبران اين کشور را دارد، بزرگترين خطرات براي جهان در سال 2023 را فهرست کرده است. از نگاه نويسنده گزارش، در سال 2022 انواع کوويد در واقع منبع نگراني بود، همچنين پيش بيني‌ها از کاهش رشد چين در کنار حمله روسيه به اوکراين و رسيدن قيمت نفت به بشکه‌ اي 100 دلار از جمله پيش بيني‌هايي بودند که رخ دادند. البته قيمت‌هاي انرژي در نيمه دوم سال 2022 تا حدودي کاهش يافت. بحران کمبود مواد غذايي، تشديد مشکلات اقتصادي و افزايش بدهي کشورهاي در حال توسعه نيز از ديگر موضوعات مهم براي سال گذشته بودند.
برخي از اقتصاددانان پيش‌بيني مي‌کنند که بحران بدهي کشورهاي با درآمد پايين و متوسط، همچون سريلانکا و پاکستان را دچار مشکل خواهد کرد. کاهش توجه‌ها به تعهدات اقليمي هم در سال 2023 ادامه خواهد داشت ضمن آنکه به دليل تنش‌‌هاي فزاينده در مساله تايوان و همچنين تحريم ايالات متحده بر صادرات تراشه و نيمه‌‌هادي‌هاي پيشرفته، اختلافات پکن و واشنگتن تشديد خواهد شد.
گره کور جنگ اوکراين
 وقوع بحران‌هاي چندگانه ناشي از جنگ اوکراين يکي از خطرات در سال آينده برآورد شده است. اين خطرات شامل يک درگيري مداوم و بن بست در ادامه مسير مي‌شود.تشديد تنش در صورتي رخ خواهد داد که ايالات متحده/ناتو در پاسخ به بمباران پوتين تسليحات پيشرفته بيشتري به کي‌يف بفرستد يا اينکه در صورت تلاش کي يف براي تصرف کريمه روسيه از سلاح‌هاي هسته اي استفاده کند؛ دلسردي اوکراين از اروپا به دليل رکود و شکاف ايالات متحده و اتحاديه اروپا بر سر کميت و کيفيت کمک‌هاي نظامي به کي يف از ديگر بحران‌ها خواهد بود.
بحران انرژي اروپا
بحران انرژي اروپا در سايه جنگ اوکراين احتمالا جدي‌تر خواهد شد. کارشناسان باور دارند که تورم کم‌سابقه در اروپا و بحران انرژي که در پي جنگ روسيه و اوکراين به وجود آمده، احتمالا در 2023 نه تنها بهبود نمي‌يابد، بلکه تشديد خواهد شد.اروپا رفته‌رفته از بزرگترين تامين‌کننده انرژي خود فاصله مي‌گيرد: گاز و نفت روسيه. هزينه اين جدايي براي اروپا بسيار سنگين بوده و بهاي انرژي در اين قاره افزايش شديدي يافته است. دولت‌هاي اروپايي هم در تخصيص صدها ميليارد دلار يارانه سوخت براي خانواده‌ها و تجارت‌ها با مشکل مواجه هستند.
رشد تنش‌هاي آمريکا و چين
با وجود نشست ماه نوامبر روساي جمهوري چين و آمريکا، تشديد تنش اين دو کشور در سال 2023 با احتمال زياد مطرح است. پکن و واشنگتن هنوز اختلافات اساسي در مورد تايوان، قوانين و استانداردهاي فناوري، تجارت، حقوق بشر و تنش‌هاي جغرافيايي در درياهاي چين جنوبي و شرقي وجود دارد.«شي جين‌پينگ» در سالي که گذشت، قدرت خود را در حزب کمونيست چين بيش از پيش تثبيت کرد و سومين دوره رياست جمهوري خود را آغاز کرد. در 2022 فشارهاي چين بر جزيره خودگردان تايوان افزايش يافت. برخلاف مقاومت گسترده اين جزيره، پکن آن را بخشي از خاک خود خوانده و حمله نظامي را يکي از راه‌هاي پس گرفتنش مي‌داند. احتمالا اين فشارها در 2023 افزايش يابد.از سوي ديگر، چين نتيجه جنگ اوکراين را ديده و از آن درس گرفته است. شي جينپينگ از متحدان نزديک پوتين است، اما برخلاف او، خواستار رهبري جهاني است، نه انزوا. به همين دليل است که در حمايت خود از مسکو محتاطانه رفتار کرده است.
کرونا بحران بزرگ چين
- مهم‌ترين مسئله چين در 2023 نه جنگ اوکراين است و نه استقلال تايوان. بيشترين چيزي که چين را در 2023 آزار خواهد داد، ويروس کروناست. سياست‌هاي سابق چين در برابر ويروس اوميکرون ضعف نشان داده و قرنطينه‌هاي شديد و ابهام‌آميزي را در پي داشت. در نتيجه همين سختگيري‌ها بود که چين اخيرا شاهد بزرگترين اعتراضات مردمي خود از سال 1989 بود. پکن فشارها را کاهش داد و کرونا در سرتاسر اين کشور گسترش يافت.
ناتواني در کنترل پيونگ يانگ
-  آزمايش‌هاي موشکي گوناگون و بي وقفه پيونگ يانگ به چالشي بزرگ و خطرناک در شبه جزيره کره تبديل شده است. کره شمالي در سال گذشته 86 آزمايش انجام داد. دستور کار کره شمالي بر ايجاد يک زرادخانه قابل اتکا براي وارد کردن ضربه دوم استوار است.دولت‌هاي آمريکا و کره جنوبي پيش از اين هشدار داده‌اند، که کره شمالي خود را براي انجام هفتمين آزمايش هسته‌اي آماده مي‌کند.
افول اقتصادهاي درحال توسعه
 تشديد بحران بدهي کشورهاي در حال توسعه از جمله خطرات بزرگ بيان شده است. برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) هشدار داده است که 54 کشور با درآمد کم و متوسط از مشکلات ناشي از بدهي فراوان در رنج هستند. اين کشورها 18 درصد از جمعيت جهان، بيش از 50 درصد از مردمي که در فقر شديد زندگي مي‌کنند.از طرف ديگر، شرايط مالي وخيم در اکثر کشورهاي در حال توسعه، دستيابي به اهداف توسعه پايدار سازمان ملل متحد تا سال 2030 را سخت مي‌کند. فقر جهاني بيشتر مي‌شود و بهبود آموزشي کمتر و کاهش توانايي براي مبارزه با تغييرات اقليمي در سال 2023 تجربه خواهد شد.
افزايش نجومي بدهي‌ جهان
مارپيچ بدهي جهان را در مي‌نوردد. بدهي شرکت‌هاي غيرمالي 88 تريليون دلار يعني معادل حدود 98 درصد توليد ناخالص داخلي جهان است. بدهي ترکيبي دولت، شرکت‌ها و خانوارها نيز تا سه ماهه سوم سال 2022 به 290 تريليون دلار افزايش يافته است.
افول همکاري‌هاي جهاني
 تضعيف بيشترهمکاري بين المللي براي مقابله با خطرات جهاني، از تغييرات آب و هوايي و بدهي کشورهاي کمتر توسعه يافته (LDC) گرفته تا زباله‌هاي فضايي، در حال تشديد است، زيرا رقابت فزاينده قدرت‌هاي بزرگ، دستيابي به همکاري در مورد مشکلات مشترک جهاني را دشوارتر مي‌کند.
جنگ تکنولوژي و تراشه‌ها
قطبي و تکه تکه شدن جهان در حوزه تکنولوژي‌ها اتفاق مهم سال 2023 خواهد بود. رقابت کشورهاي جهان در حوزه تراشه‌ها موجب مي‌شود تا کشورها براي خودکفايي کامل در نيمه‌هادي‌ها سرمايه گذاري اوليه اي تا 1 تريليون دلار را انجام دهند. با داغ شدن جنگ فناوري چين و آمريکا، پکن به بسياري از محصولات خارجي دسترسي نخواهد داشت. اين امر پايبندي به استانداردهاي جهاني را تضعيف مي‌کند.
وخامت تغييرات اقليمي
وخيم تر شدن تاثيرات تغيير آب و هوا از ديگر خطراتي است که بايد در سال آينده منتظر آن بود. درخواست براي حذف تدريجي سوخت‌هاي فسيلي با مقاومت دولت‌هاي توليدکننده نفت روبرو مي‌شود. شرايط آب‌وهوايي شديد در 2022 بخش‌هاي مختلف جهان را درگير کرد و موجي از گرما از هند تا اروپا و از چين تا آمريکا کشاند. سيلي بي‌سابقه يک سوم پاکستان را زير آب برد و قحطي 150 ميليون تن را در آفريقا تهديد مي‌کند.به گفته دانشمندان، زمين امروز، 1.2 درجه سانتي‌گراد گرم‌تر از قرن 19 است و اگر اوضاع همينطور پيش برود، تا آخر قرن فعلي، 2.4 درجه ديگر هم به دماي آن اضافه خواهد شد. شايد 2.4 عدد کوچکي به نظر برسد اما محققان معتقدند که همين افزايش ناچيز، موجب تغييرات شديد آب‌وهوايي، افزايش نرخ مرگ‌ومير، افزايش آلودگي هوا، نابودي حيات وحش، اقيانوس‌هاي اسيدي‌تر، افزايش سطح آب درياها و مشکلات متعدد ديگري خواهد شد. دانشمندان مي‌گويند براي پيشگيري از چنين اتفاقاتي، کشورها نبايد بگذارند ميزان افزايش دماي زمين تا آخر قرن 21، از 1.5 درجه بيشتر شود.
افزايش ناامني غذايي
ديگر خطر جهاني افزايش ناامني غذايي است که مجموعه اي از بحران‌ها را در آفريقا، آمريکاي مرکزي و غيره ايجاد خواهد کرد. نشنال اينترست احتمال وقوع بحران غذايي در جهان را زياد ارزيابي کرد. کميته بين المللي صليب سرخ ( ICRC‎) گزارش ماه نوامبر (آبان/ آذر) خود را با اشاره به وجود بيش از 100 مورد درگيري مسلحانه در جهان آغاز کرد و نتيجه گرفت که اين درگيري‌ها در کنار مسائل مربوط به شوک‌هاي آب و هوايي، افزايش قيمت غذا و انرژي، نياز به کمک‌هاي بشردوستانه در سال 2023 را افزايش مي‌دهد.گزارش کميته بين المللي صليب سرخ به شدت گرفتن درگيري‌ها در کشورهايي مانند سومالي، جمهوري دموکراتيک کنگو، يمن، اتيوپي، سوريه، ساحل،‌هاييتي و اوکراين اشاره کرده است.
اين کميته با برشمردن 10 مورد از مهمترين بحران‌هاي جهاني که نمي‌توان در سال 2023 آنها را ناديده گرفت، در فهرست خود بيش از همه به فاجعه انساني در سومالي و اتيوپي اشاره داشته است.در اين فهرست همچنين نام کشورهاي افغانستان، سودان جنوبي، بورکينوفاسو،‌هاييتي و اوکراين مشاهده و عنوان شده است که فقر، خشکسالي، تلاش‌هاي شکست خورده در ديپلماسي، خشونت داخلي، تروريسم و جنگ، عوامل پيش‌بيني کننده درد و رنج مردم در اين کشورها هستند.تارنماي آکادمي ژنو نيز به شناسايي 110 مورد درگيري مسلحانه در جهان پرداخته که بيش از 45 مورد از آنها به خاورميانه و شمال آفريقا و 35 مورد به ساير کشورهاي آفريقايي مربوط مي‌شود. بر اساس اين گزارش 21 مورد درگيري مسلحانه در آسيا، 7 مورد در اروپا و 6 مورد در آمريکاي لاتين شناسايي شده است.
مثلث قحطي، تروريسم و بحران سياسي آفريقا
اگر خوشبينانه به وضعيت آفريقا نگاه کنيم، هنرمندان خلاق و استارتاپ‌هاي موفق سرتاسر اين قاره را مي‌بينيم. اما با نگاهي منفي گرايانه به آفريقا مي‌توان به وجود اقتصادهاي در خطر، جنگ، قحطي و بحران اقليمي پي برد. اما آنچه 2023 را متمايز مي‌کند اثر دوگانه حمله روسيه به اوکراين و آسيب‌هاي همه‌گيري کروناست. تورم باعث افزايش قيمت‌ غذا شده، خطر سوءتغذيه وجود دارد و بيم ناآرامي اجتماعي مي‌رود. اين دو بحران بي‌شک از مضامين انتخابات‌هاي کنگو و نيجريه در 2023 خواهند بود. علاوه بر اين، بدهي‌هاي بين‌المللي هم مشکل ديگري است. از جيبوتي گرفته تا آفريقاي جنوبي، که قوي‌ترين اقتصاد اين قاره را دارد، همگي از مشکلات عميقي رنج مي‌برند. مشخص نيست چه کسي قرار است به داد اين کشورها برسد. آفريقاي جنوبي حتي در حفظ گردش چرخ‌هاي اقتصاد خود هم با مشکل مواجه است، چه رسد به اينکه به ديگر کشورها کمک کند.
افراط‌گرايي اسلامي از ديگر چالش‌هاي بزرگ اين قاره است که همچنان در منطقه «ساحل» پيشروي مي‌کند. انتظار نمي‌رود به اين زودي‌ها عدم ثبات سياسي و ناتوني دولت‌ها در مهار افراط‌گرايي کنترل شود.اما اين‌ها همه جنگ‌هايي هستند که به دهه گذشته ميلادي مربوط هستند. مناقشات امروزي در آفريقا ميان قدرت‌هاي بزرگ اتفاق مي‌افتد.
الکس وينز، مدير برنامه آفريقا در يک انديشکده لندني مي‌گويد که اين قاره امروز بيش از هر زمان ديگري در دهه‌هاي گذشته رنگ و بوي جنگ سرد دارد.نه تنها آمريکا، روسيه و چين بر سر منابع اين قاره درگيري دارند، بلکه اتحاديه اروپا و گروهي از کشورها از جمله فرانسه، ترکيه، ژاپن و کشورهاي حاشيه خليج فارس هم به دنبال حمايت ديپلماتيک در عرصه جهاني هستند. امروز هم مانند دهه‌هاي 70 و 80 ميلادي، راي کشورهاي آفريقايي در راي‌گيري‌هاي سازمان ملل به اندازه طلا و اورانيومي که در خاکشان وجود دارد، ارزشمند است.